Skírnir - 01.01.1969, Blaðsíða 9
SKÍRNIR
SENDIFÖR ÚLFLJÓTS
7
ar - en hún mótaöist af fornri réttararfleifð. Þessi gamli réttur hlaut
einnig að vera góður að tali beztu manna.
Rétturinn endurnýj aðist yfirleitt ekki með þeim hætti, að menn
teldu sig setja nýjar lagareglur í stað eldri, heldur miklu fremur
þannig, að menn álitu sig leiða í ljós þær réttarreglur, sem þegar
væru til frá fornu fari. Þegar gildandi reglur gáfust illa og nauðsyn
þótti að víkja frá þeim, var sjaldnast litið svo á, að þær væru af-
numdar, heldur hitt, að réttarþróun hefði sveigzt á villigötur og rétt-
arbótin væri í því fólgin, að gamall góður réttur væri endurreistur.
Um venjuréttinn á miðöldum - þróun hans og eðli - mætti rita
langt mál, en ekki verður það gert hér, heldur það látið nægja, sem
nú hefur verið sagt.4
Venjuréttur er talinn eldra stig réttarins en skráður réttur. Hann er
frumstæðari réttarheimild en sett lög. Að skoðun nútímamanna eru
kostir venj uréttarins helztir þeir, að hann er sveigj anlegri og lagar
sig betur að þörfum einstaks tilviks, en ókostur einkum sá, að örðugt
getur verið að sannreyna efni hans. í réttarkerfi, þar sem venja er
fyrirferðarmikil réttarheimild, er einatt allveruleg óvissa um, hvað
séu gildandi lög.
A þeim tíma, er Ulfljótur telst hafa haft lög út til Islands frá
Noregi, var norskur réttur munnlega varðveittur venjuréttur. Hann
hafði ekki verið bókfestur fremur en réttur annarra norðurger-
manskra þjóða á þessu tímabili. Ritun laga á Norðurlöndum hófst
síðar, - fyrst í Noregi, e. t. v. þegar á 11. öld, en síðar annars
staðar.5
Þegar það er haft í huga, sem áður sagði um hinn munnlega
geymda venjurétt, einkum það, hversu óviss réttarheimild hann er,
virðist liggja í augum uppi, að hann er ekki til þess fallinn að vera
til fyrirmyndar um nýja lagasetningu. Má telja það lítt hugsanlegt,
að þjóð taki upp munnlega geymdan venjurétt annarrar þjóðar, og
sízt með þeim hætti að senda einn mann þeirra erinda að flytja
hann á milli.
Um skráðan rétt gegnir allt öðru máli. Eru mörg dæmi þess, að
ein þjóð hafi haft til fyrirmyndar bókfestan rétt annarrar í mjög
veigamiklum greinum eða jafnvel löglei-t hann lítt eða ekki breyttan,
en um þess konar viðtöku venjuréttar í munnlegri geymd munu eng-
in dæmi vera, enda vandséð, hvernig slíkt megi verða.0