Skírnir - 01.01.1969, Síða 18
16
SIGURÐUR LÍNDAL
SKÍRNIR
manna sé ýkt og ástæðan kunni einmitt að vera pólitísk nauðsyn í
valdastreitu, sem háð hefur verið.
Atök þau, sem hljóta að hafa orðið við stofnun allsherj arríkis,
hafa ekki einungis verið milli einstakra valdahópa, heldur einnig
innan þeirra. Má því víst telja, að átök hafi orðið innan þess valda-
hóps, er stóð að Kjalarnesþingi, rnn það, hver skyldi hafa forystu
þar. Um lausn þess ágreinings kemur margt til álita. Fyrst má láta
sér til hugar koma, að hópurinn hafi valið Þorstein Ingólfsson til
forystu, af því að faðir hans var fyrsti landnámsmaðurinn, og for-
ystan haldizt í ætt hans af þeim sökum. í annan stað gæti verið, að
Þorsteinn hefði verið aðsópsmestur höfðingi innan valdahópsins og
komizt - eða jafnvel brotizt - til valda. Eitt vopnið í þeirri valda-
baráttu hefði verið að halda því fram og fá viðurkenningu þess,
að faðir hans væri fyrsti landnámsmaðurinn. Jafnframt því sem
þetta gat verið þáttur í innbyrðis valdabaráttu, er þess einnig að
gæta, að hópurinn í heild styrkti aðstöðu sína gagnvart öðrum valda-
hópum með slíkum tengslum við fyrsta landnámsmanninn. Loks er
ekki unnt að útiloka, að það, sem heimildir greina um landnám Ing-
ólfs, um forystu nánustu niðja hans, og það, sem sumar greina um
tengsl þeirra við ætt Bjarnar bimu, sé síðar til orðið í því skyni að
skýra eða réttlæta valdaaðstöðu, sem fyrir hendi hefur verið, þegar
frásögnin var sett saman. Slík frásögn hefur ákveðinn tilgang, og
raunverulegar staðreyndir eru þar aukaatriði. Hún getur jafnvel
verið uppspimi frá rótum.
Það, sem einkum veitir vísbendingu um, að málum geti verið á
þennan veg farið, lýtur einmitt að því, hversu allt er óljóst um ætt
Ingólfs og ævi - ætt hans öll er mjög fyrirferðarlítil, þegar þeim
sleppir, Þorsteini Ingólfssyni og Þorkeli mána. Hér má ítreka það,
sem áður sagði, hversu óvíða og lítillega Ingólfs og ættar hans er
getið utan íslendingabókar, Landnámu og Kjalnesinga sögu. Þrátt
fyrir þetta er í Landnámabók lögð hin mesta áherzla á frægð hans.
Mjög má telja líklegt, að drjúgum meiri vitneskja hefði varðveitzt
um þá og þeirra væri víðar getið, ef raunverulega hefði verið um
að ræða aðsópsmikla höfðingja, er gegnt hefðu því forystuhlutverki
við landnám íslands og stofnun allsherj arríkis, sem ráða má af ís-
lendingabók og Landnámu. En til þess að spinna upp slíka frásögn
til skýringar og réttlætingar, er nauðsynlegt að það, sem frá er sagt,