Skírnir - 01.01.1969, Page 42
36
ARNHEIÐUR SIGURÐARDÓTTIR
SKÍRNIR
ed ivork. Á fyrra helmingi þessarar aldar var tilraun gerS til að út-
breiöa þessa grein ísaums meðal íslenzkra húsmæðraefna og tengja
hana jafnframt íslenzkri tréskurðarlist. Var hún þá aS jafnaði nefnd
bandasaumur, og felur heitið, líkt og hið enska, í sér nokkra lýsingu
á aSferðinni. Hins vegar hefur ísaumstegundin, svo sem kunnugt er,
lengi átt sér annað nafn hér á landi - þ. e. refilsaumur, og má með
sanni segja að oröstír íslenzkra kvenna fyrir hannyrSir sé því heiti
bundinn öllu öðru fremur.
í upphafi þessarar greinar var að því vikið, að frásagnaklæði eða
tjöld hefðu verið hluti af hinum germanska og norræna menningar-
arfi. Þau voru framlag kvenna, einkum hinna tignustu, til listmenn-
ingar fornaldar og miðalda. Áuk þeirra norrænu dæma, sem nefnd
voru hér að framan, mætti geta um hið þýzka Alexanderskvæði (frá
11. eða 12. öld), er lýsir myndskreyttu tjaldi með fuglum, dýrum,
riddurum og hefðarfrúm, og segir sagan, að tjaldið væri handaverk
Candaci drottningar. Frá Bretlandi er fjöldi heimilda um saum-
íþróttir drottninga og annarra tignarkvenna þar í landi. Um þetta
farast G. W. Digby svo orS m. a.: „ÞaS var arftekin venja konung-
anna að dætur þeirra fengju þjálfun í að fara með snældu og nál
.. . Hirðprestur Vilhjálms bastarðs, Vilhjálmur af Poitiers, vekur
athygli á því hvílík snilld og hagleikur birtist í saumiðju margra
brezkra kvenna. Fyrir daga Normanna var ísaumur iðkaður í höll-
um og á hefðarsetrum Bretlands „ekki aðeins til dægrastyttingar,
heldur sem alvöruiSja, skipulagður heimilisiðnaSur“, eins og Mrs.
Christie kemst að orði, og svo hélzt enn um langan aldur.“19
Reflar með veraldlegum myndum hafa eftir samtímaheimildum
að dæma veriö algengir í Normandí og á Bretlandi á 11. öld. Þannig
lýsir kvæði frá ofanveröri öldinni tileinkað dóttur Vilhjálms bast-
arðs refli einum furðumiklum. Var hann með myndum úr biblíunni,
sögu Grikkja cg Rómverja og loks fjölda mynda af innrásinni í Bret-
land. Frá sömu öld eru heimildir um refil gefinn klaustrinu í Ely
af konu hertogans af Norðimbralandi. Á refilinn hafði hún „skrif-
aÖ“ afrek og frægðarverk bónda síns, líkt og Völsunga segir um
Brynhildi.
Refilsaum nefnum við enn í dag saumgeröina á tjaldinu mikla
frá Bayeux í Normandí. Þetta frásagnatjald eða refill, nú eitt eftir
sinnar tegundar, ber hannyröum tignarkvenna 11. aldar glæsilegt