Skírnir - 01.01.1969, Síða 43
SKÍRNIR
GUÐRÚNARKVIÐA II
37
vitni. Svo sem alkunnugt er sýnir refillinn - í sjötíu myndreitum -
undirbúninginn að innrás Vilhjálms bastarös í Bretland, herskipa-
flota hans á siglingu, innrásina sjálfa og orustuna við Hastings auk
fjölda uppfyllingaratriða. Sumir myndreitanna leiða hugann um-
svifalaust að hannyrðavísum Guðrúnarkviðu II, einkum þeir þættir
myndsögunnar er sýna hermenn, hertygi og skip á siglingu. Um lík-
inguna með myndum kvæðisins og refilsins farast íslenzkum listfræð-
ingi m. a. svo orð: „Og svo kemur lýsing, sem minnir okkur ákaf-
lega á myndir Bayeux-refilsins af innrásinni í England:
Skip Sigmundar / skriðu frá landi /
gyldar grímur (gyllt drekahöfuð) / grafnir stafnar. /
Byrðum á borða (saumuðum á refil) / þats börðust þeir /
Sigarr og Siggeir / suður á Fjóni.“20
Eins og hér má sjá, er það tilgáta Björns Th. Björnssonar, að Guð-
rúnarkviða sé heimild um refilsaum.
Það féll í hlut íslenzkra kvenna að varðveita þá grein fornra hann-
yrða, sem Bayeuxrefillinn er frægast dæmi um. Sú staðreynd er nú
kunn og viðurkennd, þótt nöfn þeirra kvenna séu löngu týnd. (Ein
íslenzk hannyrðakona frá 12. öld hefur þó komizt á spjöld sögunnar
- Ingunn frá Hólastað. Um hana farast Gunnlaugi munki svo orð:
„en hon sjálf saumaði ok tefldi eða vann aðrar hannyrðir með heil-
agra manna sögum.“ Danskur hannyrðafræðingur, Gertie Wandel,
vann þjóð vorri það vinarbragð að breyta safngrip í París úr þýzku
góbelíni frá miðöldum í íslenzkt refilsaumsklæði frá Grenjaðarstað
í Hólastifti. Það var eitt sinn tilgáta G. Wandel, að Ingunn hefði
myndað skóla, sem íslenzku refilsaumsklæðin væru frá runnin, en
þau eru nær öll frá takmörkuðu svæði norðan lands, eins og kunn-
ugt er. Jafnvel lét hún sér til hugar koma, að Maríuklæðið á þjóð-
minjasafni Dana, er þar var þá talið frá um 1200, kynni að vera
runnið frá Ingunni. Síðari rannsóknir hafa þó leitt í Ijós yngri
aldur.)
Elztu norrænar menjar refilsaums eru norskar, taldar frá 12. öld.
Slitur af refli frá Rönkirkju í Valdres virðist sýna orustumynd. I
grundvallaratriðum svipar þessu refilslitri til Bayeuxrefilsins, efnið
ull og lín, litir áþekkir (bláir, rauðir, gulir og gráhvítir). í ritinu
The Bayeux Tapestry21 ber G. W. Digby þennan einstæða norræna
forngrip saman við refilinn frá Bayeux og finnur mikla samsvörun.