Skírnir - 01.01.1969, Side 72

66
TUYGGVI GÍSLASON
SKÍRNIR
er mifferindið so kátligt, aff jeg naumast skil þaff, aff minnsta kosti ekki seinni
partinn, „og stendur sig á blæju breiffri, býr þar nú undir jörff í heiðri." 4
Óneitanlega er kvæðið skáldlegt, og margt sem maður skilur ekki,
verður kátlegt. Það sem einkum virðist hafa tafið skilning manna á
þessu kvæði, er orðið hjartavörður og raunar miðerindið í heild.
En til þess að skilja þetta orð, miðerindið og kvæðið í heild er nauð-
synlegt að leita til annarra kvæða Jónasar. Það gerir Sigurður Nor-
dal í „fáeinum athugasemdum“ um kvæðið Alsnjóa í NÝJU HELGA-
FELLI 1957. Þar segir hann um orðið hjartavörður:
Efflilegast er aff hugsa sér, að skáldið eigi við eitthvaff, sem fyrir augun
hefur boriff á göngu hans. Nú hafa skógarverðir m. a. þaff starf aff vera á varff-
bergi gegn veiðiþjófum og sjá til þess, aff hirtir og önnur veiffidýr falli ekki,
meff því að gefa þeim fóffur, þegar jarffbönn eru. Þaff er því réttmætt aff kenna
þá hjarta (dýra) verði, og þaff kemur fullvel heim við anda kvæffisins, að skáld-
inu finnst þaff í senn félagsskapur og hughreysting aff horfa á mann, sem geng-
ur rólega um fannbreiðuna að verki sínu, eins og ekkert sé. En hefur Jónas
ekki jafnframt haft affra og dýpri merkingu orðsins í huga? A. m. k. mátti
hann gera ráð fyrir því, aff löndum hans heima á íslandi dytti fremur í hug
„hjarta“ en „hirtir", þegar þeir læsu kvæðið. Og í sonnettunni Á nýjársdag
(1845), sem aff fleira leyti er ekki óskyld Alsnjóa, kveffur hann:
Eitt á eg samt, og annast vil eg þig,
hugur mín sjálfs, í hjarta þoli vörffu.
Hér talar hann um aff annast hug sinn, sál sína, í hjarta, sem er varið þoli (þol-
gæði, hreysti). Samkvæmt því mætti kenna karlmennskuna sem „hjartavörð“:
svo æffrulaust mundi eða skyldi þrautgóður maður taka hörkum vetrar og
dauffa. Full ástæða er til þess aff gefa gætur aff skyldleikanum í orffalagi milli
þessara tveggja kvæða, sem ort eru meff tæps árs millibili, þótt ekkert verffi
fullyrt um þaff, hvort Jónas hefur, meðan hann var að yrkja Alsnjóa, litið á
„hjartavörðinn" sem tvírætt orff.5
An efa hefur Jónas „haft.. . dýpri merkingu orðsins í huga“.
Einsýnt virðist, „að löndum hans heima á Islandi dytti fremur í
hug „hjarta" en „hirtir“. „Eðlilegast er [og] að hugsa sér, að skáld-
ið eigi við eitthvað, sem fyrir augun hefur borið á göngu hans,“
þegar hann talar um hjartavörðinn. En um skógarvörð er skáldið
vart að tala. I fyrsta lagi á skógarvörður ekki heima í þessari nátt-
4 Bréf Brynjólfs Péturssonar. Reykjavík 1964. 46.
5 Sigurffur Nordal: Alsnjóa. Fáeinar athugasemdir um lítið kvæffi eftir Jónas
Hallgrímsson. NÝTT HELGAFELL II, 4 [1957] 160.