Skírnir - 01.01.1969, Page 154
148
BJÖRN K. ÞÓRÓLFSSON
SKÍRNIR
höfðingja hafi verið farið, þar sem í frumvarpinu standi „konungur
eða landstjóri“, en sú breyting hafi mörgum þótt leiðinleg og óþörf.
En menn hafi lækkað seglin í kappsmálum vegna þess, að hér var
að tefla um öndvegisatriðið, sem sé mergurinn málsins, að fá stjórn
vorra sérstöku málefna flutta inn í landið með fullkominni ábyrgð
fyrir þingi og þjóð.
í Norðurljósinu 27. júní og Þjóðólfi 8. júlí 1887 kom grein með
fyrirsögninni „Leiðarorð“, undirskrifuð „Nokkrir þjóðliðar“. Grein-
inni er beint til þjóðkjörinna alþingismanna, og segja greinarhöf-
undar að „Þjóðlið íslendinga“ vilji ganga á leið með þeim, er þeir
séu búnir til þingreiðar, og minna þá á það, sem því sé mest hugar-
haldið. í greininni er fjallað um þau mál, sem þá voru efst á dag-
skrá þjóðarinnar og fyrst um stjórnarskrármálið. Vilja greinar-
höfundar halda fast við þann grundvöll, sem lagður var á þingun-
um 1885 og 1886. En þar sem sáttakostir þeir, er bæði þessi þing
hafi leitazt við að gera stjórninni „í því augnamiði að koma á mála-
miðlun milli þjóðar og stjórnar“, séu með öllu árangurslausir, tjái
ekki að hafa þá lengur á boðstólum. Sé því einsætt að breyta frum-
varpinu frá 1885 og 1886 „í þá átt, að betri skorður sé settar stjórn-
argjörræði gegn þingi og þjóð og enn betur séð fyrir jafnrétti og
frelsi einstaklingsins, svo að bæði þjóðin sem þjóð og einstaklingur-
inn sem maður fái sinn nauðsynlega rétt til að njóta sín, fái að hugsa
og framkvæma eftir eigin viti og á eigin ábyrgð“.
Vorið 1887 voru að vísu haldnir þingmálafundir í flestum kjör-
dæmum, en ljóst er, að nú var mjög úr dregið áhuga þeim og ein-
hug um stjórnarskrármálið, sem hafði sýnt sig í alþingiskosning-
unum árinu áður. Fimm kjördæmi með sex þingmenn, Reykjavík,
Borgarfjarðarsýsla, Barðastrandarsýsla, Suður-Múlasýsla og Austur-
Skaftafellssýsla, létu Alþingi ekkert frá sér heyra um þetta stórmál,
enda sést ekki, að þar hafi verið haldnir þingmálafundir. í þrem
kjördæmum með fimm þingmenn, Vestmannaeyjum, Árnessýslu og
Gullbringu- og Kjósarsýslu, lögðust þingmálafundir á móti því, að
stjórnarskrármálinu yrði hreyft á Alþingi 1887. Ur Vestmannaeyj-
um og Árnessýslu eru fundaskýrslur í skjalasafni Alþingis. Úr Gull-
bringu- og Kjósarsýslu vantar slíka skýrslu, en stefna þingmála-
fundar þar sést af því, er síra Arnljótur Ólafsson las í ræðu á Al-