Skírnir - 01.01.1969, Blaðsíða 235

SKÍRNIR
RITDÓMAR
229
ingum. Hér langar mig til að drepa lauslega á einn göfugan „ættföður" ís-
lendinga, Kjarval nokkum írakonung. Sú venja hefur komizt á að telja mann
þennan vera hinn sama og Cerball konung yfir Osraige í Suður-írlandi, sem
kunnur er af írskum heimildum og lézt um 888, en ekki skal ræða þá tilgátu að
sinni. í Landnámu eru fjórir landnámsmenn sagðir vera komnir af þessum
Kjarvali, en auk þess hafa allir þessir landnámsmenn það sameiginlegt, að þeir
eru forfeður íslenzkra biskupa: Þorlákur Runólfsson biskup (d. 1133) er tal-
inn vera kominn af Friðgerði Kjarvalsdóttur; Jón biskup helgi (d. 1121) af
Dufníal Kjarvalssyni; ísleifur biskup (d. 1080) og Gizur biskup (d. 1106) af
Kormlöðu Kjarvalsdóttur; Ketill Þorsteinsson biskup (d. 1122) af Raförtu
Kjarvalsdóttur. Nú hagar svo til að Hauksbók bætir við fimmta barni Kjarvals
kóngs, Kjallaki nokkrum, en frá honum verður engin ætt rakin til biskupa,
þótt Gunnar á Hlíðarenda ætti skammt til hans ættir að telja. Í Draumi Þor-
steins Síðu-Hallssonar er getið um Bjaðach Kjarvalsson, og gegnir þar sama
máli, að engir biskupar eru taldir vera frá honum komnir. Er það naumast til-
viljunin einber, að fimm fyrstu íslenzku biskuparnir eru taldir vera komnir af
írskum konungi, ekki sízt þar sem síðari viðauka við ættartöluna skortir þetta
sérkenni. Stafi stofninn í ættartölunni frá Kjarvali eins og hún kemur fram í
Sturlubók frá því um 1130, þá er auðvelt að skýra þetta. Vel má vera,
að allir þessir biskupar hafi átt langföður sem Kjarval hét; en við það er tvennt
að athuga: (1) það væri einkennileg tilviljun ef þeir væru allir komnir af
sama manni, og (2) það nær naumast neinni átt að Cerball konungur í Osraige
hafi eignazt afkomendur hér úti á íslandi. Hins vegar hafa lærðir menn á borð
við Ara fróða ekki hikað við að gera hvern Kjarval sem þeir fundu í framætt-
um biskupa að konungi á írlandi. Slík urðu örlög annarra manna með ónorræn-
um nöfnum: Mýrkjartan er gerður kóngur á írlandi, Játmundur á Englandi.
Útgáfa Jakobs er höfuðviðburður í sögu íslenzkra fræða, og sýnir hún hvað
hægt er að gera á þessu sviði, þegar vandað er til verks. Hið íslenzka fornrita-
félag á miklar þakkir skilið fyrir að hafa fengið svo góðan fræðimann til að
taka þetta að sér. Þetta félag hefur þá merkilegu sérstöðu að það er, eftir
því sem mér hefur skilizt, einkafyrirtæki sem nýtur styrks úr ríkissjóði. Mér
og öðrum leikur mikil forvitni á að vita, hvernig félagið ætlar að haga málum
sínum framvegis og hverjar útgáfur það hefur á prjónunum að sinni.
Hermann Pálsson