Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1992, Blaðsíða 20

Bjami Sigurðsson
ferminguna 25. maí 1759;21 tilskipun um vald biskupa til að veita
undanþágu frá fermingartilskipunum, 23. marz 1827;22 í Lagasafni er
enn slitur af flestum þessara tilskipana svo og konungsbréfinu.
Þess er ekki kostur að rekja hér að neinu marki efni þeirra
réttarákvæða, sem giltu frá því á 5. tug 18. aldar og áfram. Til
glöggvunar verður þó drepið á nokkra þætti.
Ekki fer milli mála, að konungi og lagasmiðum þykir mikið vera í
húfi, að vel takist til. í konungsbréfi til Jóns Ámasonar Skálholtsbiskups
9. júní 1741,23 þar sem beðið er um að greiða götu Harboes, fer um
hehningur efnis bréfsins í að brýna fyrir biskupi, að ferming skuli upp
tekin og kverið, „Ponti“ kynnt, og skal það numið um allt land.
Fermingin er vissulega takmark í sjálfri sér, en fermingarfræðslan, sem
réttilega gekk undir heitinu spurningar, er burðarás þeirrar fræðslu, sem
almenningur átti kost á um langa framtíð.
Þess var áður getið, að böm urðu að hafa öðlazt þekkingu í
undirstöðuþáttum kristinnar trúar áður en þau fermdust. Því skulu þau
nema Fræðin, þ.e. Fræði Lúters hin minni og bamalærdómskver.24
Þá er að geta nokkurra ákvæða til viðbótar um fræðslu
spumingabama. „Af því margir foreldrar gleyma fyrst og oft sinni
skyldu í því að láta uppfræða sín böm í tíma, þá skal kennimaðurinn í
söfhuðinum gefa góðar gætur að, hvort þeim bömum, sem snarlega ásetja
sér að ganga til Guðs borðs..., hefir verið af þeirra foreldmm haldið í
skóla, en hafi þeir verið hirðulausir í því, á hann að uppgötva þá þar til.
Vilji þeir á engan hátt láta uppfræða sín böm, og bömin, nær þau fram
koma, em óupplýst, þá skal kennimaðurinn þau ei confirmera, allt svo
lengi þau eigi hafa betri uppfræðing fengið.“25 „Kennimaðurinn skal ei
alleinasta í þeim vanalegu examinibus í kirkjunni æfa þau böm framar
öðmm með spumingum og andsvömm, sem framborin verða til
confirmation, heldur og einnig skal hann árinu áður en hann hugar þau
muni vilja fram koma láta þau þess á millum, eftir því sem hans
embættiskringumstæður em, koma til sín í sitt hús, til að undirvísa þeim í
þeirra kristindómi, með þeim hætti, að þau ei einasta fái skilning á
meiningunni, eftir bókstafnum, í þeim nauðsynlegustu trúarinnar
greinum, heldur og einnig verði upphvött til að ná þar af lifandi þekkingu
og iðkast þar í, svo að bömin undir eins og Guðs sannindi verða þeim
kröftuglega og alvarlega fyrir sjónir sett og innrætt, uppvekist til að gefa
rúm sannleikanum og fái sannan smekk og andlega reynslu til að
21 Lovs. II, 366-371.
22 Lovs. IX, 165-167.
23 Lovs. II, 353-356.
24 Kgbr. til biskupanna 22. ágúst 1738, Lovs. II, 299-302;
Kgbr. 9. júní 1741, Lovs. II, 355; tsk. 29. maí 1744, 3. og 4. gr. Lovs. II, 519.
Þó að kver Eiríks Pontoppidans væri fyrst prentað á íslenzku 1741, höfðu áður
borizt út hingað fyrirmæli um að þessi „skýring fræðanna" væri upp tekin, og er hér
átt við kgbr. 22. ágúst 1738, (Lovs. II, 299-302).
25 Tilskp. 13. jan. 1736, 3. gr.
18