Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1992, Blaðsíða 145

Áfangar á þroskaferli trúarinnar
G. Notkun tákna
Tákn verða að vísa til einhvers raunverulegs ef þau eiga að öðlast
merkingu. í rannsóknum sínum komst Fowler t.d. að raun um að
guðshugmyndir bama á 1. skeiði vom ekki oft manngerðar en hins vegar
reyndust þær það mjög oft hjá bömum á öðm skeiði. Bömin leitast við að
gefa hugtakinu „Guð“ merkingu með því að íklæða það tiltekinni,
raunvemlegri mynd. í notkun sinni á táknum verður bamið að hafa eitthvað
raunvemlegt að styðjast við. Þetta skýrir meðal annars hvers vegna
„dramatískar“ frásagnir úr Gamla testamentinu em svo vinsælar meðal
bama á þessum aldri, þar sem þær með raunvemlegum hætti birta mynd af
því „sem mestu varðar“.
Þriðja skeið: Sameinandi, siðvenjubundin trú.
Á aldrinum ellefu til þrettán ára á sér venjulega stað önnur róttæk breyting
á starfsemi hugsunarinnar að því er varðar þekkingu og gildismat. Það er á
þessum aldri sem einstaklingurinn nær að öðm jöfnu tökum á formlegri
rökhugsun. Þessir nýju möguleikar hafa mikil áhrif á þróun sjálfsins og
trúarlegrar hugsunar. Miðlægur þáttur í öllum þeim breytingum sem eiga
sér stað á þessum ámm er ný hæfni til að sjá sjálfan sig í félagslegu
samhengi.
Reynsla einstaklingsins af veröldinni nær á þessu skeiði út fyrir fjöl-
skylduna. Ýmsir þættir krefjast þess að þeim sé gaumur gefinn: fjölskylda,
skóli eða atvinna, jafnaldrar, götulífið og fjölmiðlamir, og ef til vill trúar-
brögðin. Trúin verður að ljá öllum þessum ólíku þáttum samkvæm stefmiT
mið, hún verður að koma á samræmi milli gildismats og upplýsingar og
byggja heildstæðan gmndvöll undir sjálfsmynd og viðhorf.
Þriðja skeiðið er yfirleitt einkennandi fyrir unglingsárin og nær þá
undirtökum, en þetta jafnvægisskeið stendur þó stundum alla ævi. Á þessu
skeiði byggjast hugmyndir einstaklingsins um hinar „ítmstu aðstæður“ á
reynslu sem fengin er af samskiptum við aðra. Einstaklingurinn gerir sér
mjög vel grein fyrir væntingum og áliti annarra þýðingarmikilla einstak-
linga sem hann er háður27 en hefur ekki enn nægilega mótaðar hugmyndir
um sjálfan sig og eigin viðhorf til að taka sjálfstæða afstöðu og standa við
hana. Þótt skoðanir og gildi séu tekin mjög alvarlega em þau yfirleitt ekki
túlkuð í orðum, heldur „býr“ einstaklingurinn í þeim og þeim merkingar-
heimi sem þau miðla. Hann hefur ekki haft möguleika á að skoða þau utan
frá á kerfisbundinn og gagnrýninn hátt. Á þessu skeiði hefur einstaklingur-
inn komið sér upp „hugmyndafræði“ sem er nokkum veginn samkvæmt
safn gilda og skoðana, en hann hefur ekki gert sér skýra grein fyrir henni né
prófað hana, veit sig vart hafa slíka „hugmyndafræði“. Skoðanaágreiningur
er álitinn stafa af því að einstaklingar em ólíkrar gerðar. Valdið er þeirra
27 Um þessa áhrifavalda er notað á ensku orðasambandið „the significant others".
143