Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1992, Blaðsíða 182

Þórir Kr. Þórðarson
liði Filistea sem telja Hebreana nú skriðna úr holum sínum og hellum til
atlögu.
Þá er aftur skipt um svið, til Geba, þar sem Sál og 600 manna lið hans
dvelja. Sjónarverðir Sáls sjá að lið Filistea er í uppnámi, og leggur Sál nú
til atlögu, sýnilega án þess að vita hvemig stóð á skelfingunni, og berst
honum liðsauki frá þeim Hebreum sem lotið höfðu kúgun Filisteanna.
Brestur nú flótti í lið þeirra og er þeim veitt eftirför. “Þannig veitti
Drottinn ísrael sigur á þeim degi,“ segir sögumaður.
En nú snýst gæfa Sáls og verður að ógæfu eins og svo oft áður, og
kemur hér fram enn einu sinni hið harmsögulega tema er sýnir að Sál ber
að skoða sem tragíska persónu. Þegar harðnar omistan vinnur hann það
glappaverk, segir sögumaður, að láta liðið vinna eið að því að enginn
skyldi matast fyrr en sigur væri unninn og hver sá réttdræpur sem eiðinn
ryfi. Enginn í öllu liðinu snerti við hunangsbúunum sem vom búin til
hunangstöku. En Jónatan hafði ekki heyrt um eiðinn og færir því
hunangsseiminn að munni sér, og „urðu augu hans aftur fjörleg,“ segir
þar.
Þá tekur einn liðsmanna hans til máls og segir frá eiðnum. Nú em góð
ráð dýr. En menn gleyma sér í sigurvímunni, endumærðir af hunanginu,
og vinna lokasigur á Filisteum en kasta sér yfir herfangið og taka hraust-
lega til matar síns.
Nú er enn bmgðið upp nýju sviði. Sál stendur á því miðju, og er
honum sagt frá því að menn hans hafi rofið eiðinn. Sál varpar hlutkesti
um það hver hafi rofið eiðinn, og kemur upp hlutur Jónatans. Hann skal
þá láta lífíð.
Hér er hlutverkum snúið við frá því sem var í 13. kapítula og verður í
þeim fimmtánda. Þar er Sál ákærður en Samúel ákærandinn. Hér er Sál
ákærandinn en sonur hans hinn ákærði.
En hér er einnig annar munur á. Hér er enginn spámaður nærri, og
tekur fólkið til sinna ráða. Lýðurinn gerist meðalgöngumaður, fólkið
bendir á að sigurinn sé Jónatan að þakka og leysir hann undan líflátsdómi
Sáls.
Hér bendir Hertzberg á að birtist mikil þverstæða. Vox populi (rödd
lýðsins, almannarómur) stendur gegn Vox dei (rödd Guðs).6 Einnig
kemur fram sú þverstæða að í núverandi gerð textans er Sál sýndur í
vandræðalegu (þ.e. íronísku) ljósi og virðist frásagnarmátinn merkja það
að Sál sé sá sem víkja skuli fyrir hæfari konungi, Davíð. En vel er það
hugsanlegt, sem Hertzberg telur, að eldri gerð textans hafi séð Sál í
jákvœðu ljósi í þessari frásögn. Sýnir hann fram á líkindi þess með
textarannsókn á lokakafla kapítulans (vv. 47-52) og samanburði við LXX,
en hér er ekki rúm til þess að fara út í forsögu textans.
6 Hans Wilhelm Hertzberg, Die Samuelbiicher (Das Alte Testament Deutsch, 10)
Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1956, s. 90.
180