Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1992, Blaðsíða 70

Gunnar Kristjánsson
komast aldrei í kynni við kristindómsfræðslu eða þátttöku í kirkjulífi eftir
það34. í stórborgum víða þar í landi skipta borgaralegar útfarir nú
prósentutugum.)
Þessi breiða þátttaka í helgiathöfnum er styrkur kirkjunnar hér á landi
svo ekki verður um villst. Og þetta virðist vera gott ástand í augum
margra enda þótt áhrif kirkjunnar á mótun þjóðfélagsins, á mótendur
þess, einstaklinga, félög og stofnanir sé lítil eins og augljóst er hverjum
þeim sem fylgist með þjóðfélagsumræðunni hér á landi. Þessi staðreynd
vekur ekki til sýnilegra viðbragða.
Þjóðkirkjan er auk þessa stofnun sem hegðar sér líkt og aðrar
stofnanir, hún á það til að bregðast harkalega við allri gagnrýni og safna
sínu liði saman til vamar telji hún á sig ráðist. í því efni er hún eins og
aðrar stofnanir oft seinheppin og haldin talsverðum ranghugmyndum um
eigið ágæti. Það gildir um kirkjuna eins og aðrar stofnanir: sú stofnun
sem fagnar ekki jákvæðri gagnrýni er illa á vegi stödd.
Stórkirkja eins og íslenska þjóðkirkjan er breið og umburðarlynd, hún
sér samfélaginu fyrir helgisiðum og hátíðum. Presturinn er stundum eins
konar helgisiðameistari. Þessi kirkja er vinsæl meðal okkar íslendinga
sem viljum hátíðlega kirkju og hátíðlegar guðsþjónustur, afmælishátíðir
og fleira í þeim dúr. Þetta eru einkenni okkar kirkju: við lítum gjaman
um öxl, höldum afmæli kirkjunnar hátíðlegt og allir koma og allir em
fúsir til að undirbúa. En hið daglega starf, hin lýjandi þátttaka árið um
kring hrífur ekki sem skyldi og samband hennar við framsækin samfélög
(t.d. grasrótarhreyfingar) í lágmarki. Kirkjan tekur frekar mið af hinu
liðna en því sem er framundan sem er hættumerki. Fmmkirkjan var
samfélag vonarinnar og lifði í voninni.
Hversu mikils virði er þá þannig servicekirkja.1 Og hversu raunhæf er
hún þegar litið er á landið í heild? Svo mikið er víst að margir prestar
hafa áhyggjur af henni. Ekki síst þegar talið berst að kirkjusókn og
fjölbreyttu safnaðarstarfi.
Sumir íslenskir prestar hafa kannski ekki áhyggjur af starfi sínu og
hlutverki sem sóknarprestar vegna þess að tími þeirra í
aukaverkaþjónustuna er fullbókaður. Enginn tími gefst til annarra hluta.
Og aukaverkamarkaðurinn þjálfar prestinn í að hafa hægt um sig í
viðkvæmum málum, pólitísk mál em „eitur”, best er að móðga engan,
taka ekki afstöðu í neinu máli. Aukaverk hafa réttilega verið kölluð því
nafni. Þar með er ekki sagt að þau séu sem slík alltaf minna virði en
önnur verk okkar. En þau em aukaverk vegna þess að aðalverk okkar er
að byggja upp söfnuðina.
í kirkjufræðilegri umræðu síðari ára virðast menn sjá þess teikn eins
og áður hefur verið bent á í þessari ritgerð (sbr. Rendtorff) að
stórkirkjan eigi við upplausnarerfiðleika að etja. Margir telja að hún hafi
ekki haft svigrúm - vegna stærðar sinnar og margra freistinga - til að átta
sig á vanda tímans. Hins vegar hafí kirkja grasrótarinnar, hin stríðandi
34 Sjá greinina "Wenn die Volkskirche zur Minderheit wird" eftir Dieter Aschenbrenner
i Lutherische Monatshefte 10/1983.
68