Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1992, Blaðsíða 65

Lútherska þjóðkirkjan
Dietrich Rössler telur þama komið að kjama málsins í kirkjufræðilegri
umræðu samtímans. Stefnumótandi er nú „kirkjuskilningur sem setur
áhrifamátt, hlutverk og markmið hinnar sýnilegu kirkju öðm ofar.”25
Hann segir einnig að sambandið milli guðfræði og reynslu fólks sé hinn
opinberi og leyndi vandi kirkjufræðinnar í dag. Hugmyndafræðileg
umfjöllun um kirkjuna t.d. á gmndvelli játninganna verði að skiljast og
prófast í daglegu lífi og metast þar á mælikvarða mannlegs lífs og
mannlegrar reynslu. Þar verður úr því skorið hvers virði hann er.
B. Tveir nútímaguðfræðingar
a) Paul Tillich
Einn þeirra nútímaguðfræðinga sem sérstaklega hafa nýtt sér hinn
tvíþætta kirkjuskilning í lútherskri guðfræðihefð og útvíkkað hann mei. a
en áður hefur tíðkast er þýsk-bandaríski guðfræðingurinn Paul Tillich
(1886-1965). Hann notar ný hugtök í þeirri tvískiptingu sem falla að hans
eigin guðfræðikerfi. Umfjöllun Tillichs heyrir til þriðja hluta samstæðu
guðfræðinnar.
Hvað hið tvíþætta kirkjuhugtak varðar þá notar Tillich tvö hugtök, í
fyrsta lagi er það hugtakið the latent church en hins vegar hugtakið the
manifest church. Þessum tveim hugtökum ber ekki að mgla saman við
hugtakaparið sýnileg - ósýnileg kirkja hjá Lúther. Latent church mætti
þýða sem dulin kirkjan en manifest church sem þreifanleg kirkja.
Vandi Tillichs á sér svipaðar rætur og vandi Bonhoeffers sem næst
verður vikið að. Hann er reynsla þeirra úr þriðja ríki Hitlers (reyndar
var Tillich fyrsti háskólakennari við þýskan háskóla sem missti stöðu sína
vegna mótmæla gegn nasismanum). Hvar er hin sanna kirkja þegar
kirkjan klofnar og hin opinbera kirkja gengur guðlausu stjómmálakerfi á
hönd? Hver vinnur verk Krists þegar svo er komið; em það þá ekki m.a.
þeir sem aldrei hafa játað nafn hans en vinna samt verk hans? En þeir sem
játa nafn hans en vinna ekki verk hans em fulltrúar þeirrar opinbem
kirkju sem hefur orðið andkristileg í verki.
Um þetta efhi segir Tillich: „Hið andlega samfélag ákvarðast við komu
Jesú sem Krists, en það er ekki það sama og kristnar kirkjur... Hið
raunvemlega tilefni til þess að. greina á milli dulinnar og þreifanlegrar
kirkju gefst þegar maður kynnist hópum utan kirknanna sem sýna á
ótvíræðan hátt að kraftur hinnar nýju vemndar er að starfi í þeim og í
stjómmálahreyfingum og jafnvel enn ljósar í einstaklingum sem hafa
engin sýnileg tengsl sín á milli en þar sem hin andlega návist (Spiritual
Presence) er raunvemleg jafnvel þótt þeir séu ekki í tengslum við nein
trúarbrögð og kannski andsnúnir þeim. Þeir tilheyra ekki neinni kirkju en
þeir em ekki útilokaðir frá hinu andlega samfélagi. Það er óhugsandi að
neita þessu þegar litið er á það hversu þau samfélög - kirkjumar - sem
25 Sama rit, bls. 254.
63
L