Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Síða 16

Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Síða 16
(1698-1720), Jón Árnason (1722-1743) og jafnvel fleiri sem eru vel þekkt- ir af verkum sínum. Ef til vill varpar þetta ljósi á stöðu rannsókna á sviðinu. Athyglin hefur lítið beinst að einstökum Hólabiskupum og áhrifum þeirra eða áhrifaleysi. Meira hefur verið fjallað um Skálholtsbiskupa enda verk- svið þeirra mun víðfeðmara. Vera má að sú saga biskupsstólanna sem nú er í ritun breyti einhverju í þessu efni. Eins og nú er háttað gnæfir Guðbrand- ur einn upp úr og færa má rök fyrir því að þar sé ekki aðeins vanþekkingu um aðra biskupa um að kenna. Siðaskiptabiskupinn Ólafur Hjaltason (1552-1569) var líklega enginn skörungur og líta verður svo á að þótt tveir áratugir væru frá dauða Jóns biskups Arasonar (1524-1550) þegar Guðbrandur leysti Ólaf af hólmi hafi margt verið ógert við að festa hinn nýja sið í sessi. Guðbrandur kom því ekki að fullkomnuðu verki. Það skapaði honum tækifæri. Annað atriði var það að Guðbrandur varð óvenju ungur biskup eða að- eins 31 árs. Þá hélt hann vel hreysti og líkamskröftum þótt hann eyddi síð- ustu árunum í kör. Honum gafst því langur starfstími með óskertum kröft- um. Enn ber að líta til þess að öll fyrirmæli sem Guðbrandur Þorláksson og embættisbræður hans í Skálholtsbiskupsdæmi, fyrst Gísli Jónsson (1558- 1587) og síðar Oddur Einarsson (1589-1630) sem var skjólstæðingur Guð- brands, fengu voru miðuð við danskar aðstæður þar sem borgir og bæir voru til staðar og sveitasóknir voru þéttbýlli og fólksfleiri og skemmra var til kirkju en gerðist hér á landi. Skipulag danskra kirkju- og fræðslumála sem voru lítt aðgreinanleg á þessum tíma miðuðust því við borgar- og akuryrkju- samfélag en ekki fámennt kvikfjárræktarland eins og Island. Þetta krafðist aðlögunar á fyrirmælunum og þar sem aðlögunar er þörf myndast svigrúm fyrir sjálfstætt frumkvæði og stefnumörkun. Þann möguleika nýtti Guð- brandur sér til hins ítrasta og aðgerðir hans á þeim vettvangi segja mikið til um það hvers konar biskup hann var.13 Eins og tjúguskeggið benda aðgerðir Guðbrands Þorlákssonar á þeim sviðum þar sem hann sýndi sjálfstætt frumkvæði til þess að hann hafi verið endurreisnar- eða fommenntabiskup en ekki barokk- eða rétttrúnaðarbisk- up. í íslenskri sögu er hugtakið fommenntastefna vissulega ónákvæmt og loðið þar sem stefnan varð mjög langæ og hafði því mörg birtingarform. Brynjólfur Sveinsson sem kallast má tveimur kynslóðum yngri en Guð- brandur (f. 1604) var til dæmis dæmigerður fornmenntamaður og áhrifum stefnunnar lauk fráleitt með kynslóð hans. Það er því farsælast að nefna 13 Hjalti Hugason 1990. 14
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140

x

Ritröð Guðfræðistofnunar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritröð Guðfræðistofnunar
https://timarit.is/publication/1152

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.