Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Side 22

Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Side 22
Þegar um norrænar biblíuþýðingar á þessum tíma er að ræða munar mestu að hvorki í Noregi né á Færeyjum var til að dreifa lifandi ritmálshefð á siðaskiptatímanum. Hér á landi var slrk hefð hins vegar til staðar meðal annars í biblíuþýðingum sem talin er hafa tekist vel. Þýðingar þessar koma fram í Stjórn og dreifðum biblíutilvísunum í guðsorðabókum. Staða íslensk- unnar var einnig sterk sem opinbers máls á veraldlega sviðinu.34 Bókleg varðveisla texta á síðari hluta miðalda bendir líka til útbreiddara læsis og skriftarkunnáttu hér en t.d. í Noregi.35 Þá ber þess að gæta að Noregur, Dan- mörk og Svíþjóð voru í raun eitt málsvæði á 16. öld sem olli því að ekki var neinum annmörkum bundið að taka upp danska biblíuþýðingu í Noregi á sama tíma og það hefði ekki verið heiglum hent að koma saman norskri þýðingu eins og ástatt var með norskt ritmál.36 Það hversu mjög íslenskan hafði fjarlægst önnur Norðurlandamál, sem og hin sterka staða íslensku rit- málshefðarinnar olli því hins vegar að dönsk Biblía og önnur guðsorðarit hefðu vart orðið samkeppnishæf við þau rit sem gengu í handritum og því tafið framgang siðbreytingarinnar.37 Ljóst er að bókagerðin á Hólum hefur orðið tungunni til eflingar og í tengslum við þýðingarstarfið hefur ugglaust verið stunduð nýyrðasmíð og önnur endumýjun og stöðlun tungumálsins sem valdið hefur málvöndun og styrkt stöðu tungunnar á viðsjárverðum tímum. Til dæmis má benda á að á 15. og 16. öld var tekið að þýða ýmis konar texta úr nálægum þjóðtungum (til dæmis ensku) og í þeim þýðingum gætir einföldunar í beygingum og breytinga á fallstjórn. Gegn þessum breytingum hamlaði biblíuútgáfa Guð- brands að öllum líkindum.38 Þá átti hún sennilega einnig ríkan þátt í að við- halda íslensku ritmálshefðinni og að styrkja tunguna sem opinbert mál.39 Á 34 Steingrímur J. Þorsteinsson 1950: 48-50. Skomedal 1984:43,46. Stefán Karlsson 1984: 48,49,50. Guð- rún Kvaran 1990: 39. Guðrún Kvaran 2004: 10. Ian Kirby sem manna mest hefur rannsakað íslenskar þýðingar á biblíutextum hér á landi á miðöldum telur að staða þýðinga hafi verið áþekk hér á landi og gerðist í Englandi, Frakklandi og Þýskalandi og að sögulegt rit Gamla testamentisins hafi verið til á ís- lensku, að öllum líkindum guðspjöllin bæði hvert í sínu lagi og í samantektum (harmonium), sem og Saltarinn og e.t.v. fleiri rit og þá einkum Postulasagan þótt vísbendingar um slíkt séu rýrari. Kirby 2004: 4, 5, 6, 7. 35 Loftur Guttormsson 1989: 121-126. Skomedal 1984: 43. 36 Skomedal 1984: 43. Stefán Karlsson 1984: 49. 37 Stefán Karlsson 1984: 51. Hér er hugtakið siðbreyting notað um það umbreytingarferli í kristni- og kirkjuhaldi sem leiddi af siðaskiptunum, þ. e. hinni lögformlegu breytingu er ný kirkjuskipan var inn- leidd. Þannig er greint á milli skammtíma- og langtímaþróunar eða þess sem stundum er nefnt ímynd og raunmynd í félagssögu. Sjá Loftur Guttormsson 2000: 9-12. 38 Stefán Karlsson 1984: 50-51, 54. 39 Skomedal 1984:46.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140

x

Ritröð Guðfræðistofnunar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritröð Guðfræðistofnunar
https://timarit.is/publication/1152

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.