Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Page 22

Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Page 22
Þegar um norrænar biblíuþýðingar á þessum tíma er að ræða munar mestu að hvorki í Noregi né á Færeyjum var til að dreifa lifandi ritmálshefð á siðaskiptatímanum. Hér á landi var slrk hefð hins vegar til staðar meðal annars í biblíuþýðingum sem talin er hafa tekist vel. Þýðingar þessar koma fram í Stjórn og dreifðum biblíutilvísunum í guðsorðabókum. Staða íslensk- unnar var einnig sterk sem opinbers máls á veraldlega sviðinu.34 Bókleg varðveisla texta á síðari hluta miðalda bendir líka til útbreiddara læsis og skriftarkunnáttu hér en t.d. í Noregi.35 Þá ber þess að gæta að Noregur, Dan- mörk og Svíþjóð voru í raun eitt málsvæði á 16. öld sem olli því að ekki var neinum annmörkum bundið að taka upp danska biblíuþýðingu í Noregi á sama tíma og það hefði ekki verið heiglum hent að koma saman norskri þýðingu eins og ástatt var með norskt ritmál.36 Það hversu mjög íslenskan hafði fjarlægst önnur Norðurlandamál, sem og hin sterka staða íslensku rit- málshefðarinnar olli því hins vegar að dönsk Biblía og önnur guðsorðarit hefðu vart orðið samkeppnishæf við þau rit sem gengu í handritum og því tafið framgang siðbreytingarinnar.37 Ljóst er að bókagerðin á Hólum hefur orðið tungunni til eflingar og í tengslum við þýðingarstarfið hefur ugglaust verið stunduð nýyrðasmíð og önnur endumýjun og stöðlun tungumálsins sem valdið hefur málvöndun og styrkt stöðu tungunnar á viðsjárverðum tímum. Til dæmis má benda á að á 15. og 16. öld var tekið að þýða ýmis konar texta úr nálægum þjóðtungum (til dæmis ensku) og í þeim þýðingum gætir einföldunar í beygingum og breytinga á fallstjórn. Gegn þessum breytingum hamlaði biblíuútgáfa Guð- brands að öllum líkindum.38 Þá átti hún sennilega einnig ríkan þátt í að við- halda íslensku ritmálshefðinni og að styrkja tunguna sem opinbert mál.39 Á 34 Steingrímur J. Þorsteinsson 1950: 48-50. Skomedal 1984:43,46. Stefán Karlsson 1984: 48,49,50. Guð- rún Kvaran 1990: 39. Guðrún Kvaran 2004: 10. Ian Kirby sem manna mest hefur rannsakað íslenskar þýðingar á biblíutextum hér á landi á miðöldum telur að staða þýðinga hafi verið áþekk hér á landi og gerðist í Englandi, Frakklandi og Þýskalandi og að sögulegt rit Gamla testamentisins hafi verið til á ís- lensku, að öllum líkindum guðspjöllin bæði hvert í sínu lagi og í samantektum (harmonium), sem og Saltarinn og e.t.v. fleiri rit og þá einkum Postulasagan þótt vísbendingar um slíkt séu rýrari. Kirby 2004: 4, 5, 6, 7. 35 Loftur Guttormsson 1989: 121-126. Skomedal 1984: 43. 36 Skomedal 1984: 43. Stefán Karlsson 1984: 49. 37 Stefán Karlsson 1984: 51. Hér er hugtakið siðbreyting notað um það umbreytingarferli í kristni- og kirkjuhaldi sem leiddi af siðaskiptunum, þ. e. hinni lögformlegu breytingu er ný kirkjuskipan var inn- leidd. Þannig er greint á milli skammtíma- og langtímaþróunar eða þess sem stundum er nefnt ímynd og raunmynd í félagssögu. Sjá Loftur Guttormsson 2000: 9-12. 38 Stefán Karlsson 1984: 50-51, 54. 39 Skomedal 1984:46.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140

x

Ritröð Guðfræðistofnunar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ritröð Guðfræðistofnunar
https://timarit.is/publication/1152

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.