Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Page 23

Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Page 23
hinn bóginn ber að gæta þess að þýðingar siðaskiptamanna á 16. öld ein- kennast mjög af tökuorðum og erlendum einkennum í setningarbyggingu. Þetta á líka við um Guðbrandsbiblíu. Málvöndunarmenn 19. og 20. aldar sóttu annars vegar fyrirmyndir til fommálsins en hins vegar í tiltölulega hreina alþýðumálshefð.40 Því inarkar bókagerð siðaskiptatímans með viss- um hætti afmarkað skeið í íslenskri málsögu og hefur það degið úr áhrifum Guðbrandsbiblíu eftir að málhreinsun hófst á 19. öld.41 Hvemig sem þessum málum verður snúið verður þó aldrei framhjá því horft að bókaútgáfan og þær afleiðingar sem hún þrátt fyrir allt hafði á þró- un málsins og eflingu læsis í landinu er merkilegur þáttur í arfleifð Guð- brands Þorlákssonar. Þá hafði Guðbrandsbiblía einnig mótandi áhrif á ís- lenska biblíumálshefð í þeim mæli að næstu 200 ár má rekja allar biblfuþýð- ingar beint til hennar. Er þar einkum átt við biblíuútgáfu Þorláks Skúlason- ar (1637-1644) og Vaisenhúsbiblíuna sem gefin var út í Kaupmannahöfn 1747. Þessi sterku áhrif ná þó lengra því („Grútar“-)Biblían 1813 hafði að geyma texta Vaisenhúsbiblíunnar. Aðeins Biblía Steins Jónssonar Hólabisk- ups (1711-1739) frá 1728 vék verulega frá útgáfu Guðbrands og þykir ekki til bóta.42 Mótandi áhrif Guðbrandsbiblíu eru þó víðtækari þegar á heildina er litið en um hana og Nýja testamenti Odds Gottskálkssonar hefur verið sagt: „En Nýja testamentisþýðing Odds, Guðbrandsbiblía og aðrar guðs- orðaútgáfur Guðbrands eru grundvöllur allra biblíuþýðinga okkar og ís- lenzks kirkjumáls fram á 19. öld - og raunar homsteinar þess um alla tíð.“43 Hér skal þó annað atriði nefnt sem einnig verður að telja mikilvægt fram- lag Guðbrands í sögulegu tilliti. í kjölfar siðaskipta þróaðist ekki ríkiskirkja hér á landi eins og raun varð á víðast, þar sem lúthersk siðaskipti áttu sér stað heldur kirkjuafbrigði, sem kallað hefur verið „landskirkja.“ „Lands- kirkjan“ hafði umtalsvert frjálsræði og þróaðist hægt samkvæmt eigin regl- um sem að verulegu leyti mótuðust af landsháttum, fámenni og dreifbýli. Þessi kirkja varðveitti um margt arfinn frá kaþólsku miðaldakirkjunni betur en gerðist í dæmigerðum lútherskum kirkjum og ætlast var til í danska rík- inu.44 Guðbrandur Þorláksson átti drjúgan þátt í þróun þessarar „lands- kirkju“ af ástæðum sem þegar hefur verið bent á: Hann hratt í framkvæmd 40 Stefán Karlsson 1984: 55. 41 Sjá Guðrún Kvaran 1990: 40. 42 Steingrímur J. Þorsteinsson 1950: 60. Guðrún Kvaran 1990: 39-40. 43 Steingrímur Jónsson 1950: 60. Sjá Stefán Karlsson 1984: 54. 44 Bjöm K. Þórólfsson 1956: 67. 21
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140

x

Ritröð Guðfræðistofnunar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ritröð Guðfræðistofnunar
https://timarit.is/publication/1152

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.