Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Qupperneq 23

Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Qupperneq 23
hinn bóginn ber að gæta þess að þýðingar siðaskiptamanna á 16. öld ein- kennast mjög af tökuorðum og erlendum einkennum í setningarbyggingu. Þetta á líka við um Guðbrandsbiblíu. Málvöndunarmenn 19. og 20. aldar sóttu annars vegar fyrirmyndir til fommálsins en hins vegar í tiltölulega hreina alþýðumálshefð.40 Því inarkar bókagerð siðaskiptatímans með viss- um hætti afmarkað skeið í íslenskri málsögu og hefur það degið úr áhrifum Guðbrandsbiblíu eftir að málhreinsun hófst á 19. öld.41 Hvemig sem þessum málum verður snúið verður þó aldrei framhjá því horft að bókaútgáfan og þær afleiðingar sem hún þrátt fyrir allt hafði á þró- un málsins og eflingu læsis í landinu er merkilegur þáttur í arfleifð Guð- brands Þorlákssonar. Þá hafði Guðbrandsbiblía einnig mótandi áhrif á ís- lenska biblíumálshefð í þeim mæli að næstu 200 ár má rekja allar biblfuþýð- ingar beint til hennar. Er þar einkum átt við biblíuútgáfu Þorláks Skúlason- ar (1637-1644) og Vaisenhúsbiblíuna sem gefin var út í Kaupmannahöfn 1747. Þessi sterku áhrif ná þó lengra því („Grútar“-)Biblían 1813 hafði að geyma texta Vaisenhúsbiblíunnar. Aðeins Biblía Steins Jónssonar Hólabisk- ups (1711-1739) frá 1728 vék verulega frá útgáfu Guðbrands og þykir ekki til bóta.42 Mótandi áhrif Guðbrandsbiblíu eru þó víðtækari þegar á heildina er litið en um hana og Nýja testamenti Odds Gottskálkssonar hefur verið sagt: „En Nýja testamentisþýðing Odds, Guðbrandsbiblía og aðrar guðs- orðaútgáfur Guðbrands eru grundvöllur allra biblíuþýðinga okkar og ís- lenzks kirkjumáls fram á 19. öld - og raunar homsteinar þess um alla tíð.“43 Hér skal þó annað atriði nefnt sem einnig verður að telja mikilvægt fram- lag Guðbrands í sögulegu tilliti. í kjölfar siðaskipta þróaðist ekki ríkiskirkja hér á landi eins og raun varð á víðast, þar sem lúthersk siðaskipti áttu sér stað heldur kirkjuafbrigði, sem kallað hefur verið „landskirkja.“ „Lands- kirkjan“ hafði umtalsvert frjálsræði og þróaðist hægt samkvæmt eigin regl- um sem að verulegu leyti mótuðust af landsháttum, fámenni og dreifbýli. Þessi kirkja varðveitti um margt arfinn frá kaþólsku miðaldakirkjunni betur en gerðist í dæmigerðum lútherskum kirkjum og ætlast var til í danska rík- inu.44 Guðbrandur Þorláksson átti drjúgan þátt í þróun þessarar „lands- kirkju“ af ástæðum sem þegar hefur verið bent á: Hann hratt í framkvæmd 40 Stefán Karlsson 1984: 55. 41 Sjá Guðrún Kvaran 1990: 40. 42 Steingrímur J. Þorsteinsson 1950: 60. Guðrún Kvaran 1990: 39-40. 43 Steingrímur Jónsson 1950: 60. Sjá Stefán Karlsson 1984: 54. 44 Bjöm K. Þórólfsson 1956: 67. 21
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140

x

Ritröð Guðfræðistofnunar

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritröð Guðfræðistofnunar
https://timarit.is/publication/1152

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.