Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Síða 23

Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Síða 23
hinn bóginn ber að gæta þess að þýðingar siðaskiptamanna á 16. öld ein- kennast mjög af tökuorðum og erlendum einkennum í setningarbyggingu. Þetta á líka við um Guðbrandsbiblíu. Málvöndunarmenn 19. og 20. aldar sóttu annars vegar fyrirmyndir til fommálsins en hins vegar í tiltölulega hreina alþýðumálshefð.40 Því inarkar bókagerð siðaskiptatímans með viss- um hætti afmarkað skeið í íslenskri málsögu og hefur það degið úr áhrifum Guðbrandsbiblíu eftir að málhreinsun hófst á 19. öld.41 Hvemig sem þessum málum verður snúið verður þó aldrei framhjá því horft að bókaútgáfan og þær afleiðingar sem hún þrátt fyrir allt hafði á þró- un málsins og eflingu læsis í landinu er merkilegur þáttur í arfleifð Guð- brands Þorlákssonar. Þá hafði Guðbrandsbiblía einnig mótandi áhrif á ís- lenska biblíumálshefð í þeim mæli að næstu 200 ár má rekja allar biblfuþýð- ingar beint til hennar. Er þar einkum átt við biblíuútgáfu Þorláks Skúlason- ar (1637-1644) og Vaisenhúsbiblíuna sem gefin var út í Kaupmannahöfn 1747. Þessi sterku áhrif ná þó lengra því („Grútar“-)Biblían 1813 hafði að geyma texta Vaisenhúsbiblíunnar. Aðeins Biblía Steins Jónssonar Hólabisk- ups (1711-1739) frá 1728 vék verulega frá útgáfu Guðbrands og þykir ekki til bóta.42 Mótandi áhrif Guðbrandsbiblíu eru þó víðtækari þegar á heildina er litið en um hana og Nýja testamenti Odds Gottskálkssonar hefur verið sagt: „En Nýja testamentisþýðing Odds, Guðbrandsbiblía og aðrar guðs- orðaútgáfur Guðbrands eru grundvöllur allra biblíuþýðinga okkar og ís- lenzks kirkjumáls fram á 19. öld - og raunar homsteinar þess um alla tíð.“43 Hér skal þó annað atriði nefnt sem einnig verður að telja mikilvægt fram- lag Guðbrands í sögulegu tilliti. í kjölfar siðaskipta þróaðist ekki ríkiskirkja hér á landi eins og raun varð á víðast, þar sem lúthersk siðaskipti áttu sér stað heldur kirkjuafbrigði, sem kallað hefur verið „landskirkja.“ „Lands- kirkjan“ hafði umtalsvert frjálsræði og þróaðist hægt samkvæmt eigin regl- um sem að verulegu leyti mótuðust af landsháttum, fámenni og dreifbýli. Þessi kirkja varðveitti um margt arfinn frá kaþólsku miðaldakirkjunni betur en gerðist í dæmigerðum lútherskum kirkjum og ætlast var til í danska rík- inu.44 Guðbrandur Þorláksson átti drjúgan þátt í þróun þessarar „lands- kirkju“ af ástæðum sem þegar hefur verið bent á: Hann hratt í framkvæmd 40 Stefán Karlsson 1984: 55. 41 Sjá Guðrún Kvaran 1990: 40. 42 Steingrímur J. Þorsteinsson 1950: 60. Guðrún Kvaran 1990: 39-40. 43 Steingrímur Jónsson 1950: 60. Sjá Stefán Karlsson 1984: 54. 44 Bjöm K. Þórólfsson 1956: 67. 21
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140

x

Ritröð Guðfræðistofnunar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritröð Guðfræðistofnunar
https://timarit.is/publication/1152

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.