Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Page 24

Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Page 24
dönskum kirkjuskipunum í anda íhaldssams húmanisma sem mat stöðug- leika mikils og vildi lágmarksbreytingar. Þetta ástand varaði fram til miðr- ar 18. aldar eða þangað til Lúðvík Harbóe framkvæmdi „stjómsýsluúttekt" á íslensku kirkjunni svo gripið sé til nútímalegs orðfæris og kippti henni um margt inn í samtímann að svo miklu leyti sem slíkt var hægt hér úti á jaðri danska ríkisins. Guðbrandur Þorláksson er því einn af þeim sem lagt hefur hvað mest til samhengisins í íslenskri kirkjusögu sem oft er lögð áhersla á í íslenskri menningar- og kirkjumálaumræðu við hátíðleg tækifæri, sem og í kirkjupóli- tískri umræðu til hverdags til dæmis þegar um samband ríkis og kirkju er að ræða.45 Þessi arfur frá Guðbrandi er alls ekki ómerkur hvað sem okkur kann að virðast um þær ályktanir sem stundum eru dregnar af hinu kirkjusögulega samhengi. Svo mikið er víst að áherslan á samhengið felur í sér þá hættu að sjálfsmynd íslensku þjóðkirkjunnar byggist fremur á því að hún sé meiri- hlutakirkja en að hún sé frjálst evangelískt-lútherskt trúfélag eins og lög um stöðu, stjóm og starfshætti kirkjunnar frá 1997 leggja áherslu á.46 Guðbrandur Þorláksson í víðara samhengi Þegar rætt er um Guðbrand Þorláksson og aðra kirkjuleiðtoga um hans daga og raunar fram á að minnsta kosti 18. öld ber að varast að skoða þá í of þröngu menntasögulegu samhengi. Guðbrandur var til dæmis ekki guðfræð- ingur í þeim skilningi sem nú er lagður í það orð. Hann hafði sennilega ekki tekið önnur próf í greininni en þau sem vígslufeður hans lögðu fyrir hann fyrst við prests- (1565/6) og síðar biskupsvíglu (1571 ).47 Hann var hins veg- ar fjölmenntaður vísindamaður sem lagt hafði stund á hinar sjö frjálsu lær- dómslistir sem að verulegu leyti falla undir raunvísindi á okkar dögum. 45 Þjóðkirkja íþúsund árl998: 2-4. Sjá Hjalti Hugason 1997. Hjalti Hugason 2001: 45-49. 46 Lög um stöðu, stjóm og starfshætti þjóðkirkjunnar 1997 nr. 78 26. maí. Slóð http://www.althingi.is/- lagas/127a/1997078.html. 47 Til gamans má velta upp spumingunni um það hvort biskup hafi haldi formlegt próf yfir Guðbrandi við prestsvígslu hans en hann hafði verið skólameistari í Skálholti og þar með annast prestsmenntun sjálfur. Hjá Páli Eggerti Ólasyni fer tvennum sögum af vígsluári Guðbrands en hann gengur út frá því að Guð- brandur liafi verið vígður í Skálholti og þá af Gísla Jónssyni biskupi (1558-1587) og þá e.t.v. á gmnd- velli vonarbréfs sem Guðbrandur kann að hafa fengið fyrir Breiðabólsstað í Vesturhópi. Heimildir þær sem Páll Eggert tilfærir segja þó ekkert um vígslustaðinn og formlega séð hefði Guðbrandur átt að sækja vígslu sína til Ólafs Hjaltasonar á Hólum. Páll Eggert Ólason 1924: 461, 463-464. Páll Eggert Ólason 1949: 114. 22
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140

x

Ritröð Guðfræðistofnunar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ritröð Guðfræðistofnunar
https://timarit.is/publication/1152

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.