Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Síða 95

andi hátt: (a) ítrekuð notkun fleiritölu, (b) Hljóðfœri voru með í för (c)
Merkingarsvið sagnanna ‘baka’ að gráta og ‘zakar’ að minnast (d) Innsýn
íform guðsþjónustunnar í sálminum sjálfum.
(2) Sálmurinn sýnir okkur að Gyðingar hafa í útlegðinni mátt þola háðs-
yrði vegna trúar sinnar, nokkuð sem fylgt hefur þeim um aldir. En ekki síð-
ur sýnir sálmurinn okkur þær heitstrengingar sem Gyðingar hafa gert að
gleyma ekki Jerúsalem. Líklegt er að slík heitstrenging hafi verið hluti af
guðsþjónustu þar sem örlaga Síonar var minnst. Hér má jafnvel sjá rætur
þeirrar páskakveðju sem Gyðingar í dreifingunni hafa viðhaft um aldir:
‘Næsta ár í Jerúsalem.’ Hér má líka greina rætur Síonismans um 2500 árum
áður en það hugtak varð til!
(3) Það er algengt í skýringaritum að fræðimenn hafa ekki mörg orð um
niðurlag sálmsins, þeir láti nægja að segja eitthvað á þá leið að þama gefi
Gyðingar sig hatri á vald sem kristnir menn hljóti að harma. Og víst má taka
undir það. En þá sést mönnum yfir að versið er ekki fyrst og fremst heim-
ild um hatur Gyðinga heldur er okkur veitt þama innsýn í þann óhugnað
stríðsins sem Gyðingar höfðu sjálfir mátt þola við fall Jerúsalemborgar.
Hugsanarímið tekur af öll tvímæli um þetta: Heill þeim er geldur þér/fyrir
það sem þú hefir gjört oss!
Lokaversið segir okkur hvað það var sem Babýlóníumenn höfðu gert.
Þeir höfðu tekið ungbörn Gyðinga og slegið þeim niður við stein. í sam-
ræmi við endurgjaldslögmálið, lex talionis, óskar sálmaskáldið þess í heift
sinni að Babýlóníumanna bíði sömu örlög. Ekki grimmari örlög heldur
sömu örlög því að ‘auga fyrir auga og tönn fyrir tönn’ boðið fól nefnilega í
sér takmörkun á hefndinni. Ekki skyldi taka tvö augu fyrir eitt! Þannig að
niðurlag þessa sálms er í raun enn óhugnanlegra en heimild um hatur sálma-
skáldsins sem hér tjáir sig, Það felur í sér vitnisburð um það sem gerðist við
fall Jerúsalem, þá miklu grimmd sem íbúamir þar máttu þola, að horfa upp
á brjóstmylkinga drepna með jafn grimmilegum hætti og hér er lýst.
Viðauki: Dœmi úr áhrifasögu sálmsins á íslandi
Þessi sálmur á sér mikla og ríkulega áhrifasögu. Hann hefur löngum talað
mjög sterkt til þeirra sem dvelja í útlegð. Skýr dæmi um það má finna með-
al íslendinga á upphafsárum þeirra í vesturheimi (Nýja-Islandi) og raunar
meðal íslendinga í Kaupmannahöfn einnig. Hér verður þó látið nægja að
taka dæmi af því hvernig eitt af okkar kunnustu sálmaskáldum hefur notfært
sér sálminn sem yrkisefni.
93