Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Side 114

Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Side 114
kemur fram að ég sá ýmsa kosti við þá leið sem Loftur fór en hafði þó mín- ar efasemdir um ágæti hennar og úr varð að ég tók ekki upp orðanotkun hans en lét nægja í Sögu Islands að greina stuttlega frá því sem hann skrif- aði. Um athugasemdir mínar og hugleiðingar um þetta atriði vísa ég annars í umrætt rit frá 2001. Hjalti ritar (123), ‘Má í raun segja að Helgi fjalli aðeins um þann þátt þróunarinnar sem Loftur kallar siðaskipti en sjáist að mestu yfir langtíma- þróunina, siðbreytinguna’. Hann segir líka á sama stað að ég ‘horfi í raun fram hjá hinum veigamikla mun milli hinna lögformlegu siðaskipta ... og hinnar hugarfarssögulegu siðbreytingar ...’ Þessu fer fjarri og enn sýnist mér að Hjalta hafi yfirsést því að á bls. 338 fjalla ég einmitt um það hvenær siðbreytingin hafi náð tökum á fólki í hugarfarssögulegum skilningi. Þetta er erfitt úrlausnarefni en ég tel að það hafi þó vart verið síðar en um 1660, með rökum sem ég tilgreini á tilvitnuðum stað. Enn fremur ritar Hjalti um mig, ‘Lítur hann svo á að ‘siðbreytingunni’ hafi verið lokið um 1630 ...’. Ég tek þó skýrt fram (bls. 327) að þar á ég einungis við hina formlegu hlið, þá slotaði að mestu deilum um stöðu presta og kirkna og tíundir og önnur formleg atriði og fleira sem ég tilgreini og tel hafa valdið þáttaskilum. Hjalti miðar svo við 1630 þegar hann ritar, ‘ Þetta er aftur á móti a.m.k. rúmri öld fyrr en Loftur telur að siðbreytingunni í hinni hugarfarslegu merkingu ljúki (þar miðar hann við 18. öldina)’. Nú skil ég Loft þannig að siðbreytingunni hafi ekki lokið í reynd, sum markmið siðbótarmanna á 16. öld hafi aldrei náðst.5 Píetistar á 18. öld höfðu eindregnar hugmyndir um siðbótina og framkvæmd hennar og fannst mörgu ábótavant. Það var hins vegar ekki knýjandi spuming fyrir mig sem lýk umfjöllun minni um 1685 að svara því hvort siðbreytingunni hafi verið fyllilega ‘lokið’ þá eða hvort og hvenær hennilauk. Þar sem ég tek fram að siðbreytingin hafi fyrst, svo líklegt megi teljast, verið farin að móta hugarfar fólks almennt á íslandi um 1660 virðist ég gera mér grein fyrir því sem Hjalti telur mikilvægast, að breytingin var hægfara ferli. Orð Hjalta um að ég sjái þetta ekki af því að ég byggi ritun mína á at- burðasögulegri aðferð sýnist mér að geti vart verið annað en staðhæfing sem stenst ekki. Hjalti kemur margoft að því að ég fjalli um efni út frá persónu- og at- burðasögu og skorti þá hugmynda- og félagssögulegu sýn sem sé nútímaleg og auðsætt er að hann telur móta verkið Kristni á íslandi. Nú er það svo að 5 Sjá grein mína „Siðskipti, siðbót, siðbreyting", 128-9. 112
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140

x

Ritröð Guðfræðistofnunar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritröð Guðfræðistofnunar
https://timarit.is/publication/1152

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.