Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Page 117

Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Page 117
valdið eigi upptök sín í siðbreytingunni. Þetta er auðsætt þegar ég fjalla sér- staklega um ríkisvaldið og upptök þess á 16. öld í öðrum kafla (bls. 255). Þetta hefur Hjalta yfirsést. Hjalti ritar, ‘Það verður að teljast missögn að ferming hafi haldist hér í lútherskum sið en aðeins breytt um inntak’ (bls. 127). Ekki veit ég til að ég segi þetta heldur hið gagnstæða, að það hafi verið ‘þvert gegn lærdómi Lúthers’ að ferma (biskupa) börn (bls. 109). Ég tek líka fram að fermingin hafi verið felld niður sem eitt af sakramentunum (bls. 122). Guðbrandur biskup Þorláksson beitti sér fyrir að koma á fermingu að nýju sem skyldu og vildi þar með staðfesta formlega að ungmenni hefðu lært fræðin með til- skildum hætti. Lét hann árið 1596 prenta á Hólum bækling sem nefnist Sú rietta confirmatio og fór að þýskri fyrirmynd. Miðað við vanalegan dugnað Guðbrands og sterka stöðu mun hann hafa komið fermingunni á í nýrri mynd en um framkvæmdina að öðru leyti segi ég ekki neitt. Um þetta hefði ég vissulega getað sagt meira en tel að betur fari þó á að taka málið upp í næsta bindi af Sögu íslands, áttunda bindi, í sambandi við tilskipun um fermingu frá árinu 1736.8 Undarlegt þykir mér að Hjalti segir að ég halli nokkuð á hlut Páls Stígs- sonar sem hafi líklega haft allt eins mikil áhrif og Gísli biskup Jónsson við ‘að festa lútherska siði í sessi’. Ég segi að þeir hafi verið samhentir um þetta Páll og biskup en geri ekki upp á milli þeirra (bls. 117). Þá er það furðulegt að Hjalti segir (bls. 128) að hvergi komi fram í verki mínu að helsti lærifaðir Guðbrands biskups hafi verið Niels Hemmingsen sem hafi misst embætti enda verið grunaður um kalvínsk viðhorf. Frá Hemmingsen og tengslum þeirra Guðbrands segi ég á bls. 168 og á bls 169 er mynd af Hemmingsen og rækilegur myndartexti þar sem kemur fram að honum hafi verið vísað úr embætti vegna gruns um kalvínsk áhrif. Allt þetta virðist Hjalta hafa yfirsést. Um Hemmingsen er fjallað í kafla um Guðbrand og eftir umsögn sína um hann bætir Hjalti við, ‘Bágbornasti hluti þessa kafla er þó tilraun Helga til að útskýra kenningu Lúthers. Hann leggur einkum áherslu á tvöfalda út- valningarkenningu sem var alls ekki að finna hjá Lúther’ (128). Um þetta 8 Páll Eggert Ólason skrifar ma. um Guðbrand, 'Honum má eigna að ferming var hér tekin upp þó að ekki væri hún að öllu lögboðin fyrr en með konungsbréfi 13. jan. 1736’. Páll Eggert bendir á að Gísli biskup Jónsson í Skálholti fylgdi sömu stefnu og Guðbrandur um að ekki mætti veita bömum sakramenti nema prestur hefði yfirheyrt þau og gengið úr skugga um réttan skilning þeirra á fræðunum, Menn og mennt- ir siöskiptaaldarinnar á Islandi IV (1926), 401-2. 115
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140

x

Ritröð Guðfræðistofnunar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ritröð Guðfræðistofnunar
https://timarit.is/publication/1152

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.