Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Síða 117

Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2005, Síða 117
valdið eigi upptök sín í siðbreytingunni. Þetta er auðsætt þegar ég fjalla sér- staklega um ríkisvaldið og upptök þess á 16. öld í öðrum kafla (bls. 255). Þetta hefur Hjalta yfirsést. Hjalti ritar, ‘Það verður að teljast missögn að ferming hafi haldist hér í lútherskum sið en aðeins breytt um inntak’ (bls. 127). Ekki veit ég til að ég segi þetta heldur hið gagnstæða, að það hafi verið ‘þvert gegn lærdómi Lúthers’ að ferma (biskupa) börn (bls. 109). Ég tek líka fram að fermingin hafi verið felld niður sem eitt af sakramentunum (bls. 122). Guðbrandur biskup Þorláksson beitti sér fyrir að koma á fermingu að nýju sem skyldu og vildi þar með staðfesta formlega að ungmenni hefðu lært fræðin með til- skildum hætti. Lét hann árið 1596 prenta á Hólum bækling sem nefnist Sú rietta confirmatio og fór að þýskri fyrirmynd. Miðað við vanalegan dugnað Guðbrands og sterka stöðu mun hann hafa komið fermingunni á í nýrri mynd en um framkvæmdina að öðru leyti segi ég ekki neitt. Um þetta hefði ég vissulega getað sagt meira en tel að betur fari þó á að taka málið upp í næsta bindi af Sögu íslands, áttunda bindi, í sambandi við tilskipun um fermingu frá árinu 1736.8 Undarlegt þykir mér að Hjalti segir að ég halli nokkuð á hlut Páls Stígs- sonar sem hafi líklega haft allt eins mikil áhrif og Gísli biskup Jónsson við ‘að festa lútherska siði í sessi’. Ég segi að þeir hafi verið samhentir um þetta Páll og biskup en geri ekki upp á milli þeirra (bls. 117). Þá er það furðulegt að Hjalti segir (bls. 128) að hvergi komi fram í verki mínu að helsti lærifaðir Guðbrands biskups hafi verið Niels Hemmingsen sem hafi misst embætti enda verið grunaður um kalvínsk viðhorf. Frá Hemmingsen og tengslum þeirra Guðbrands segi ég á bls. 168 og á bls 169 er mynd af Hemmingsen og rækilegur myndartexti þar sem kemur fram að honum hafi verið vísað úr embætti vegna gruns um kalvínsk áhrif. Allt þetta virðist Hjalta hafa yfirsést. Um Hemmingsen er fjallað í kafla um Guðbrand og eftir umsögn sína um hann bætir Hjalti við, ‘Bágbornasti hluti þessa kafla er þó tilraun Helga til að útskýra kenningu Lúthers. Hann leggur einkum áherslu á tvöfalda út- valningarkenningu sem var alls ekki að finna hjá Lúther’ (128). Um þetta 8 Páll Eggert Ólason skrifar ma. um Guðbrand, 'Honum má eigna að ferming var hér tekin upp þó að ekki væri hún að öllu lögboðin fyrr en með konungsbréfi 13. jan. 1736’. Páll Eggert bendir á að Gísli biskup Jónsson í Skálholti fylgdi sömu stefnu og Guðbrandur um að ekki mætti veita bömum sakramenti nema prestur hefði yfirheyrt þau og gengið úr skugga um réttan skilning þeirra á fræðunum, Menn og mennt- ir siöskiptaaldarinnar á Islandi IV (1926), 401-2. 115
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140

x

Ritröð Guðfræðistofnunar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritröð Guðfræðistofnunar
https://timarit.is/publication/1152

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.