Skírnir - 01.09.2004, Page 106

Hér má þó nefna skemmti lega ádrepu sem Þor steinn Gylfa son
veit ir ís lenskri íð orða starf semi í grein sem hann nefn ir „Orða -
smíð“.12 Þor steinn tek ur Ein ar B. Páls son, sem vildi skipu leggja
íð orða starf í Há skóla Ís lands, á bein ið fyr ir að krefj ast þess sem
kalla mætti vís inda legs hrein leika, þess að orð séu ekki margræð
held ur hafi skýra merk ingu („eitt orð – eitt hug tak“). Þetta kall ar
Þor steinn „ein þykkni“ og bend ir á að einn af kost um tungu máls -
ins sé margræðni, og að ólík ir menn ing ar heim ar og þar með
tungu mál gefi manns and an um meira svig rúm en strang ar skil -
grein ing ar íð orða manna. Ef þessi hug mynd yrði rak in til botns í
átt til hrein tungu öfga (sem Þor steinn skrif ar auð vit að ekki und ir)
yrði skoð un in sú að til sé ís lensk hugs un, sem haldi sínu gildi og
þurfi ekki á að halda sí felld um inn flutn ingi er lendra hug taka sem
gef in eru út í íð orða söfn um. (Og raun ar kem ur það fyr ir að ís -
lensk ir mál rækt ar menn koma með slík ar at huga semd ir.) Hin ar
öfgarn ar, um vís inda leg an eða tækni leg an heims hrein leika, væru
þá hreint og vel skil greint „íð orða safn heims ins“. Sú hugs un væri
að inni hald allra mála væri eitt og hið sama, hreint og klárt, en út -
lit (hreint?) ís lenskt á Ís landi, finnskt í Finn landi o.s.frv. „Hrein“
og ómeng uð ís lensk hugs un tæk ist þá á við þann (tækni lega)
hrein leika sem fylg ir íð orða starfi með orða söfn um sem þýða má
vél rænt milli mála. Vand séð er hvor heims mynd in er fá rán legri
eða meira ógn vekj andi.
Um form og hlut verk
Hér að fram an var eink um fjall að um mál kerf is leg sjón ar mið í
tengsl um við rækt un máls ins og form stýr ingu, t.d. það sjón ar mið
að ís lenskt form eigi að vera á ís lensk um orð um, og meng un sé
óæski leg og ís lenskt kerfi eigi að halda sér. Að baki þessu ligg ur
ein hvers kon ar fag ur fræði sem snýr að mál kerf inu og form gerð
þess, hvort sem um er að ræða hljóð form, beyg ing ar form eða
merk ing ar form. Hreint form er þá feg urra eða betra en bland að
form. En einnig kem ur fyr ir að hug mynd ir um mál bæt ur megi
kristján árnason390 skírnir
12 Prent uð í bók hans frá 1996, Að hugsa á ís lenzku, bls. 107–135.