Tímarit Máls og menningar - 01.09.2018, Page 42

S i g u r ð u r S k ú l a s o n
42 TMM 2018 · 3
Sigurður Skúlason
Að leika Shakespeare
Hugleiðing um form
„Stakhendan er tæki til að hjálpa leikaranum.“
(John Barton)
William Shakespeare á undir högg að sækja í íslensku leikhúsi. Og hefur
reyndar alltaf átt. Verk hans gera miklar kröfur, jafnt að innihaldi sem
formi. Kannski meira að formi en inntaki. Við nútímafólk þykjumst almennt
ekki hafa tíma og gefum okkur ekki tíma til að hugleiða í alvöru krefjandi
umfjöllun um tilvist mannsins og eðli í bundnu máli. Eða höfum við kannski
ekki áhuga á því? Við viljum fyrst og fremst láta skemmta okkur og upplifa
spennu, við viljum gleyma okkur, ekki finna fyrir okkur eins og við erum,
af því að við erum ekki sjálfum okkur nóg. Þannig að þegar við leikum
Shakespeare reynum við að nútímavæða hann eða á einföldu máli: gera hann
aðgengilegri. Við reynum sem sagt að gera hann að góðri afþreyingu með því
að þynna hann út. Og við byrjum á forminu. Tilskipan dagsins virðist alla
jafna vera: burt með bragarháttinn! Við þekkjum þetta ekki, við skiljum þetta
ekki, þetta er allt of mikið vesen. Hvað kemur okkur stakhenda við?
Hræðsla okkar við stakhenduna og við bundið mál yfirhöfuð helst í hendur
við stöðugt vaxandi vanrækslu við texta í leikhúsi almennt og um leið fram-
sögn (sem reyndar er efni í aðra grein). Á undanförnum árum og áratugum
hefur texti og framsögn stöðugt látið undan fyrir sjónrænum þáttum í leik-
húsi. Leikhúsið vill vera með í þróuninni (lesist: vinsældakapphlaupinu) og
hefur tekið upp á því að reyna að herma eftir bíói og sjónvarpi. Textinn hættir
að vera meðal þess sem er miðlægt í verkinu og flutningi þess og hin ytri
umgjörð – leikmynd, búningar, gervi, lýsing, tónlist, dans, fimleikar, hljóð-
mynd, brellur og reykur – skiptir jafnmiklu máli, gott ef ekki meira máli en
texti verksins í mörgum tilfellum. Eitt dæmi um þetta er að æfingatímabilið
með leikurum hefst þegar aðrir aðstandendur sýningarinnar eru búnir að
kortleggja útfærslu hennar og útlit; búnir að vinna hugmyndavinnu hvað
varðar útlit leikaranna, búninga og gervi, og leikmyndina, og leggja niður-
stöður sínar fram á fyrstu eða annarri æfingu. Áður en látið er reyna á verkið/
textann í vinnu með leikurum (sem eru höfuðatriði hverrar leiksýningar) er
búið að komast að niðurstöðu um umgjörð hennar.
TMM_3_2018.indd 42 24/08/2018 09:03