Tímarit Máls og menningar - 01.09.2018, Blaðsíða 112

H u g v e k j u r
112 TMM 2018 · 3
vafalaust átt við um örskotsstund á
sumardegi þegar í loftinu liggur aðeins
ró og friður, og hver og einn fylgir sínu
meðvitundarstreymi, meira og minna
upphátt, en svo eru líka örlagastundir
þegar stórviðburðir eru á seyði og brjót-
ast inn í stundlega tilveru manna. Hafa
slík Augnablik ekki ljósa merkingu? Eru
þau ekki eins og myndræn opinberun
sem varpað er á tjald?
Dæmi um slíkar stjörnustundir eru
vitanlega fólkorustur þegar örlög ríkja
eru í húfi, svo sem bardaginn í
Waterloo. Þangað sendi nú Stendhal
söguhetju sína Fabrice í skáldverkinu
Klaustrið í Parma, kastar honum eigin-
lega út á vígvöllinn. Og hver er nú upp-
lifun unga mannsins? Hann ríður um í
hópi annarra riddaraliða, er illa haldinn
og argur út af öllum þessum hávaða.
Hann heyrir félaga sína æpa af fögnuði:
„Rauðu fötin! Rauðu fötin!“ og skilur
það ekki í fyrstu, en sér svo að þeir sem
liggja í valnum eru allir klæddir í rautt.
Sumir eru aðeins særðir og æpa á hjálp,
enginn sinnir þeim, en af einni saman
mannúð gætir hann þess að hesturinn
setji aldrei hófana á rauð klæði. Einhver
kallar og skipar honum að stoppa, hann
sér stórvaxinn mann sem er á tali við
einhvern annan og bölvar mikið. Hann
hefur enga hugmynd um hver þar kunni
að vera, en honum er sagt að þetta sé
Ney marskálkur, og hann gleymir blóts-
yrðunum í fögnuði yfir því að sjá þarna
allt í einu svona frægan mann. En svo er
aftur þeyst af stað, leiðin liggur í átt að
plóglendi, Fabrice tekur eftir því að í
plógförunum eru undarlegar holur,
fylltar af vatni, og svo gýs moldin
stundum þrjú eða fjögur fet upp í loftið,
en hann er of upptekinn af hugsuninni
um stórmennið Ney til að velta því fyrir
sér. Hann heyrir óp, tveir hermenn falla
en það sem honum finnst hryllilegast er
hestur sem liggur á jörðinni og brýst um
í sárum sínum með innyflin úti. Um
leið kasta hermennirnir sér niður í
kringum hann og fara að skríða flatir
áfram; þá skilur hann loks að það eru
fallbyssukúlur sem þeyta jörðinni upp.
Hann reynir að finna út hvaðan þær
koma, sér aðeins hvítan reyk í órafjar-
lægð, en honum finnst hann heyra skot-
hvelli mun nær og allt í kringum hann
er samfelldur hávaði. Þá grípur rödd
höfundarins inn í frásögnina og hún
segir: „Hann skildi ekki nokkurn skap-
aðan hlut.“
Semsé: Augnablikið á vígvellinum í
Waterloo er jafn ruglingslegt og óskilj-
anlegt og Augnablikið á place de la
Contrescarpe á hlýjum sumardegi, að
breyttu breytanda, að sjálfsögðu.
Kannske var Fabrice meira en í með-
allagi sljór, þótt sagan um hann bendi
svo sem ekki til þess. En sum Augnablik
eru þess eðlis, svo yfirgengilega drama-
tísk, að þau ættu ekki að fara fram hjá
neinum, þau ættu að blasa við um leið,
eða svo skyldi maður ætla. Frá einu
slíku Augnabliki segir franski blaða-
maðurinn Philippe Lançon í nýútkom-
inni bók sinni Le lambeau, eða Tætlan,
sem vakið hefur mikla athygli. Hann
var nefnilega staddur þar sem fæstir
vildu verið hafa, á skrifstofu Charlie
Hebdo þegar morðárásin var gerð, og
slapp lífs af en mikið særður, með neðri
kjálkann sundurskotinn. Frásögn hans
er hin merkasta, því hann gerir greinar-
mun á því sem hann skynjaði og hugsaði
meðan atburðirnir gerðust og hinu sem
hann verður áskynja síðar.
Blaðamaðurinn segir frá því að hann
fór að heiman morguninn 7. janúar 2015
og velti því fyrir sér hvort hann ætti að
fara fyrst á ritstjórnarskrifstofur Libéra-
tion, þar sem hann átti að skrifa leik-
dóm, eða fara í leiðinni á vikulegan rit-
stjórnarfund Charlie Hebdo, því hann
starfaði fyrir bæði blöðin. Hann tók síð-
TMM_3_2018.indd 112 23.8.2018 14:19