Tímarit Máls og menningar - 01.09.2018, Page 133

U m s a g n i r u m b æ k u r
TMM 2018 · 3 133
47), og það fór sínu fram í einu og öllu, í
viðskiptum á mörkum lagaramma og í
persónulegum lífsstíl. Almenningi
ofbauð þetta peningaflóð og þetta
hömlulausa ríkidæmi með lúxusvillum,
einkaþotum og uppstertri sýndar-
mennsku. Það var hálfgert feimnismál
hvaðan allir þessir peningar kæmu, en
svo fréttist að uppsprettan væri að veru-
legu leyti ódýr lán, sem þá var nóg af,
upprunnin úr Asíu, og væru svo endur-
greidd með öðrum lánum.
Sú saga sem Styrmir segir er afskap-
lega skýrt og rökrétt ferli, ungir menn
komu fram með hugmyndir sem virtust
vera hugsjónir Sjálfstæðisflokksins í
nýjum og betri búningi, og farið var að
hrinda þeim í framkvæmd en án þess að
gæta þess hvort réttar forsendur væru
fyrir því á Íslandi, hvort þær væru í
rauninni framkvæmanlegar. Svo reynd-
ist ekki vera, og þá stóðu frjálshyggju-
menn uppi sem fávísir lærisveinar
galdrameistarans Hayeks, en án þess að
nokkur kynni galdraþuluna sem gæti
skakkað leikinn (enda með öllu óvíst að
Hayek hefði kunnað hana sjálfur). Í allri
sinni frásögn tekur Styrmir á Sjálfstæð-
isflokknum með mjúkum silkihönskum,
og það kemur einnig fram í því að hann
tíundar vendilega ábyrgð annarra flokka
á því sem gerðist, það var vinstri stjórn
Steingríms Hermannssonar sem tók
ómakið af frjálshyggjumönnum með því
að leyfa framsal veiðiheimilda án gjalds,
og dró lokurnar frá flóðgáttum pening-
anna, og svo var Sjálfstæðisflokkurinn
aldrei einn í stjórn, hann var í samstarfi
við aðra flokka sem dönsuðu með í
frjálshyggjuballettinum.
Margt af þessu má til sanns vegar
færa, en svo má líta á aðra hlið málsins
sem er kannske ekki eins slétt og þjál og
heldur ekki alltaf rökrétt. Til að leiða
hana í ljós er ekki úr vegi að hafa til
hliðsjónar tvær aðrar nýútkomnar
bækur, Allt kann sá er bíða kann, æsku-
og athafnasaga Sveins R. Eyjólfssonar,
sem Silja Aðalsteinsdóttir skrásetti (Mál
og menning 2017), og Í liði forsætisráð-
herra eða ekki eftir Björn Jón Bragason
(Heimur 2017).
Upphaf þessa máls er stefna og hlut-
verk Sjálfstæðisflokksins sem einungis
Styrmir skilgreinir, enda láta bæði Björn
og Sveinn við það sitja að lýsa yfir
stuðningi sínum við hugsjónir flokksins:
„Ég er sjálfstæðismaður af hugsjón en
hef ekki talið mig skuldbundinn flokkn-
um eða einstökum forystumönnum
hans,“ segir Björn (bls. 13), og Sveinn
segir um sig og samstarfsmenn sína í
Frjálsri fjölmiðlun: „Við vorum og erum
sjálfstæðismenn af lífsskoðun en töldum
okkur ekki þar með skuldbundna for-
ingjum flokksins,“ (bls. 309). En það
sem Styrmir hefur til þessara mála að
leggja sýnist mér allt satt og rétt svo
langt sem það nær; með velferðarstefnu
sinni greindi Sjálfstæðisflokkurinn sig
skýrt frá venjulegum íhaldsflokkum
sem oftsinnis hafa barist gegn öllum
velferðarmálum með kjafti og klóm.
Þessa stefnu má réttilega kenna við
„hægri kratisma“ án þess að nokkur
niðrandi merking sé lögð í það orð,
margur maðurinn hefur orðið hólpinn á
sálu sinni fyrir að vera hægri krati.
En svo er líka allt önnur hlið á Sjálf-
stæðisflokknum, því miður, hana nefnir
Styrmir ekki en hún skín út úr frásögn-
um Björns og Sveins svo hætt er við að
saklaus lesandi fái slæmsku í augun: það
er athæfið sem kennt er við „hagsmuna-
gæslu“ og felst í því að halda gjöfulli
verndarhendi yfir ákveðnum hagsmuna-
aðilum og hygla flokksgæðingum í stóru
og smáu en láta aðra sitja úti á klakan-
um. Ein mikilvæg kraftbirting þess er
sú sem almenningur hefur kallað
„helmingaskiptaregluna“ (það orð notar
Björn, sbr. bls. 58 og bls. 60), en hún
TMM_3_2018.indd 133 23.8.2018 14:19