Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2023, Blaðsíða 49

SuNNA DÍS JeNSDóTTIR
54
skortur væri þar á félagslegri þjónustu. Reynslan leiddi í ljós að nemendur í Fella-
skóla glímdu við meiri námsörðugleika en á öðrum stöðum í borginni og töldu
kennarar það komið til vegna félagslegs vanda nemenda, sem stafaði ýmist af
slæmum fjölskylduaðstæðum eða erfiðleikum í samskiptum. Á þessum tíma hafði
neikvæð umræða gagnvart hverfinu þegar myndast og telur Bragi við upphaf
21. aldarinnar að spá félagsráðgjafanna um áframhaldandi félagslegan vanda á
svæðinu hafi að vissu leyti ræst.55
Ádeila felst í líkindum Húmdala og „lönguvitleysunnar“ sem dregur fram
misjöfn tækifæri barna eftir búsetu og heimilisaðstæðum. Í blokk söguheimsins
fær ýmislegt að þrífast í skjóli þöggunar inni á heimilum persónanna þar sem
enginn sem sjálfur hefur eitthvað að fela gerir athugasemd við vafasama hætti
nágrannans. Vandinn sem slíkar byggingar geta haft í för með sér átti erindi í
samfélagslegri umræðu á útgáfutíma verksins enda gátu byggingarframkvæmdir
í úthverfum Reykjavíkurborgar á árunum fyrir hrun minnt um margt á hraða
uppbyggingu Breiðholts frá öldinni á undan. Þessa umræðu mátti til að mynda
sjá í fréttamiðlum og sem dæmi hélt fasteignasalinn Sigurður Hjaltested uppi
vörnum fyrir Grafarholt í viðtali við Morgunblaðið árið 2001. Þar minnist hann
á neikvæða umræðu gagnvart hverfinu sem hann gerir lítið úr og segir vera
óþarfa.56 Skáldsaga Jökuls endurspeglar áhyggjur af búsetutengdri stéttaskipt-
ingu sem fléttast inn í samfélagsrýni verksins þar sem staða barna og misskipting
innan þjóðfélagsins er gerð miðlæg.
„Heldurðu að ég sé geðveikur, pabbi?“
Börn eru þungamiðja skáldsögunnar Börnin í Húmdölum og í gegnum alla söguna
er upplifun þeirra sett í forgrunn. Í upphafskaflanum er söguumhverfinu lýst á
nokkuð hlutlausan máta en þó út frá sjónarhóli barnanna með áherslu á leik-
svæði þeirra og athafnir. Sjónarhornið færist í framhaldinu enn nær reynslu-
heimi þeirra og inn á heimilin, en vitundarmiðjan flakkar á milli persónanna.
Sögumaðurinn fylgir tilteknu barni eftir í hverjum kafla fyrir sig og takmarkast
sýn hans við skilning þess á eigin aðstæðum.
Áhugavert er að skoða stöðu skáldsögunnar í sögulegu samhengi og bera
hana saman við almenna umfjöllun um ofbeldi gegn börnum. Bókmennta-
fræðingurinn Dagný Kristjánsdóttir segir að löngum hafi heimilið staðið fyrir
utan samfélagslega umræðu þar sem það var talið vera griðastaður fjölskyld-
unnar sem skyldi látinn ósnertur. Heimilið er þó sá staður þar sem konur og
55 Sama rit, bls. 67–72.
56 Magnús Sigurðsson, „Gott útsýni einkennir nýjar íbúðir Járnbendingar við Kristni-
braut“, Morgunblaðið, 14. ágúst 2001.