Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2023, Blaðsíða 83

MARTEINN KNARAN ÓMARSSON
88
sagnirnar um þetta hafi tekið á sig því ægilegri mynd eftir því sem þær
gengu oftar á milli fólks skal ósagt látið. Í raun var almennum borg-
urum Kaupmannahafnar að mestu hlíft við opinberum lýsingum af
þessum manndrápum á meðan þau voru framin, sögurnar sköpuðu
sig sjálfar og urðu að munnmælum ekki síður en staðreyndum sem bar
að taka trúanlegar. Illræði áttu sér stað en í hverju þau fólust gátu frá-
sagnirnar greint frá með ólíkum hætti (17).
„Kobbi“ í Kaupmannahöfn
Höfundur Kóperníku slær tvær flugur í einu höggi með því að færa lesendur aftur
til 19. aldar. Þannig gerir hann Kaupmannahöfn að höfuðborg Íslendinga og
leysir á skilvirkan hátt þær hindranir sem geta fylgt því að skrifa um raðmorð-
ingja í íslensku samhengi. Um leið myndast kjörið tækifæri til að spinna vef upp
úr einu þekktasta morðmáli sögunnar. Það er að sjálfsögðu engin tilviljun að
skáldsagan gerist haustið 1888 sama ár og Jack the Ripper eða Kobbi kviðrista
gekk um götur Lundúna í þoku og myrkri, hálfgerðu kófi, og myrti í það minnsta
fimm einstaklinga. Morðin sem Kobbi framdi á sínum tíma áttu sér stað í aust-
urhluta borgarinnar, nánar tiltekið í Whitechapel hverfinu. Þar voru aðstæður
mjög slæmar á 19. öld, fátæktin mikil, glæpir daglegt brauð, sjúkdómar geisuðu
og íbúar að stórum hluta innflytjendur sem voru hornreka í þjóðfélaginu. Þetta
var því kjörinn vettvangur fyrir raðmorðingja að athafna sig og voru það allt
kynlífsverkakonur sem störfuðu á götunum og glímdu við áfengisfíkn sem urðu
fyrir barðinu á Kobba. Rétt eins og morðingjarnir í Kóperníku risti hann fórnar-
lömb sín á kvið og hnuplaði úr þeim ýmsum líffærum. Yfirvöldum bárust mörg
bréf í nafni morðingjans, flest platbréf en sum ef til vill frá honum sjálfum. Þar
á meðal var pakki sem innihélt hálft nýra úr manneskju og „kveðju frá helvíti“. Í
öðru bréfi sem stílað var á yfirmann fréttamiðstöðvarinnar í borginni og „morð-
inginn“ gantast að lögreglu fylgdi síðan „einlæg kveðja frá Kobba kviðristu“.
Þótt alls óvíst sé hvort raunverulegur gerandi hafi ritað bréfið hefur viðurnefnið
engu síður haldist og verið notað um morðingjann allar götur síðan.54
Morðin í Bretlandi hættu skyndilega og er ýmist talið að gerandinn hafi
verið handtekinn fyrir einhvern annan glæp, hann dáið eða farið úr landi og
fundið sér ný mið. Á sínum tíma héldu bresk yfirvöld og fjölmiðlar því reyndar
statt og stöðugt fram að morðinginn væri útlendingur, mögulega Bandaríkja-
maður. Það var þó aðallega af hugmyndafræðilegum ástæðum þar sem ekki gat
54 „Yours truly Jack the Ripper“, Casebook. Jack the Ripper, ritstjóri Stephen P. Ryder, sótt 5.
maí 2023 af https://www.casebook.org/ripper_letters/.