Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2023, Blaðsíða 158

„HAnDAn VIð lÍFIð BÍðuR EkkERT, EkkERT“
163
Hér viðrar skáldið raunverulegan og djúpstæðan efa um tilveru að þessu lífi
loknu. Efinn sem kemur fram rúmar þó þá von að vininum verði að trú sinni
hver svo sem raunin verði um skáldið sjálft. Á grundvelli þessa ljóðs má varpa
fram spurningu um hvort Hannes Pétursson sé öðru fremur skáld efans og hvað
það feli þá í sér.
Hér á eftir verður fjallað um dauðann eins og hann birtist í ljóðum Hannesar
Péturssonar. Fyrst verður vikið að ljóðum þar sem litið er á dauðann sem algjör
endalok alls en síðar þeim sem bregða upp öðrum sjónarhornum á hann. Að því
loknu verður fengist við nokkur þemu sem lúta að trúnni: spurningum um jarð-
neska tilveru og opinberun leyndardóms að baki hennar, sem og efa gagnvart
leyndardóminum en jafnframt djúpstætt öryggi mitt í efanum en færa má rök að
því að glíma við fyrirbæri á borð við þessi sé trúarleg. Í upphafi verður því leitast
við að kanna hvað felist í þessu margræða lýsingarorði.
Hvað er „trúarlegt“?
Í upphafi áttunda áratugar liðinnar aldar var gefið út kver undir heitinu Trúar-
leg ljóð ungra skálda. Hannes Pétursson átti flest ljóð eða átta af alls 40 ljóðum.
Hann var í hópi elstu skáldanna og var rúmlega fertugur er bókin kom út. Líkt
og afmörkunin á hópnum „ung skáld“ var greinilega teygjanleg er nokkuð óljóst
hvað átt var við með „trúarleg ljóð“. Erlendur Jónsson getur þess í formála að
fæst ljóðanna í bókinni séu „[…] trúarljóð í venjulegum skilningi, heldur aðeins
trúarleg, ekki rétttrúnaður heldur spurning, leit.“20 Þá getur hann þess að ekki
sé um sálma að ræða og að ekki sé trúboð „predikað“ í neinu ljóðanna. Hins
vegar komi „trúarefni“ fyrir í þeim öllum og telur þau „[…] jákvæð frá trúar-
legu sjónarmiði.“21 Af þessum orðum má ráða að ritstjórarnir hafi gengið út
frá óljósri skilgreiningu á hvað sé „trúarlegt“. Þá tengja þeir „hið trúarlega“ við
spurningar og leit ekki síður en játningar eða kenningar og að spurningarnar
þurfi ekki að snúast um guðdóminn í þröngum skilningi — að minnsta kosti ekki
í skilningi einstakra trúarbragða — heldur geti beinst að lífsgátunni í víðtækasta
skilningi. Þessi afmörkun á hvað felist í „hinu trúarlega“ hefur sína kosti sem eru
einkum þeir að hún er víðfeðm og opin. „Hið trúarlega“ þarf ekki að fela í sér
mótaða afstöðu og enn síður játningu eða kenningu um sérstök trúarleg málefni
né heldur tengjast ákveðnum trúarbrögðum eða trúarbrögðum yfirleitt. Vegna
þessara lausu tengsla við „trúarstofnunina“ og hefðbundna orðnotkun hennar
20 Erlendur Jónsson, „Formáli“, Trúarleg ljóð ungra skálda, Erlendur Jónsson og Jóhann
Hjálmarsson völdu, Reykjavík: Almenna bókafélagið, 1972, bls. 5–7, hér bls. 7.
21 Erlendur Jónsson, „Formáli“, bls. 7.