Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2023, Blaðsíða 91

MARTEINN KNARAN ÓMARSSON
96
Virgils. Þau fá samúð lesanda enda vart annað hægt þar sem óréttlætið í þeirra
garð er geigvænlegt svo ekki sé meira sagt. Sögunni lýkur aftur á móti stuttu
seinna og í þokkabót fremur Marie Louise sjálfsmorð sem bindur enda á morð-
ölduna í Kaupmannahöfn. Virgill hverfur hins vegar út í myrkrið og sést ekki
meir en mögulega heldur hann á ný mið. Lesandi myndar þannig ekki sterk
tengsl við persónurnar og örlög þeirra í lokin rista hann fremur grunnt. Það er
því ekki hægt að segja að hanskinn sé beinlíns tekinn upp fyrir morðingjunum
eins og raunar er gert í Monster. Þó endar sagan á hátt sem vekur siðferðilega
spurningu. Í póstlógus kemur fram að Finnur hefur hætt sem læknir á konung-
lega spítalanum eftir raunir sínar og stofnað sérstakt úrræði fyrir kynlífsverka-
konur og götubörn sem hann nefnir Kóperníku og skírskotar í Marie Louise
sem „fyrir utan að drepa þetta fólk hefur [...] bara langað í eitt í lífinu. Að vera
Kóperníka, konan hans Finns Kóperníkusar (381).“ Spyrja má hvaða þýðingu
það hafi að nefna stofnunina eftir raðmorðingjanum? Í þessum síðasta hluta
bókarinnar kemur fram að glæpir Marie og Virgils hafa verið gerðir almenningi
opinberir og þau orðin þekkt. Nafngiftin er því töluverð viðurkenning á gjörðum
þeirra sem gæti allt eins virkað sem hvatning fyrir aðra kúgaða einstaklinga sem
nóg er af í borginni. En kannski er í lagi að drepa vont fólk, „dónakarla“ og sam-
verkamenn þeirra?
Niðurlag
Í raun eru raðmorðingjar bara „ósköp hversdagslegir meðaljónar“ líkt og af-
brotafræðingurinn Enzo Yaksic tekur til orða í riti sínu Killer Data.65 Í bókmennt-
um og kvikmyndum er þó gjarnan öfugt farið en oft er um að ræða snillinga
eða þjakaða listamenn þótt vissulega hafi átt sér stað þróun í raunsæislegri átt
á síðustu árum. Verður það að teljast jákvætt því margt bendir til þess að af-
brotamenn verði fyrir miklum áhrifum af þeim ímyndum sem dregnar er upp í
bókmenntum og kvikmyndum. Þó má um leið spyrja hvers vegna sífellt sé verið
að segja sögur af raðmorðingjum og veita þeim athygli. Fræðimenn hafa stungið
upp á ýmsum svörum hvað það varðar en umfjöllun um þau væri efni í aðra
grein. Skal látið duga að nefna að glæpurinn er sjaldgæfur, hegðunin afbrigðileg,
hættuleg og ljóst að mannfólk hefur áhuga á slíku. Hátterni raðmorðingja og
leynispil býður einnig upp á töluverða dramatík sem höfundar virðast eiga bágt
með að láta kyrra liggja. Innlendir höfundar eru þar engin undantekning jafn-
vel þótt hingað til hafi aðstæður á Íslandi síður boðið upp á frásagnir af rað-
morðingjum. Eins setti raunsæiskrafan í sagnagerðinni og viðleitni lesenda í garð
65 Enzo Yaksic, Killer Data. Modern Perspectives on Serial Murder, bls. 1–3.