Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2023, Side 82

KVIðRISTARINN Í KAUPMANNAHÖFN
87
og svolítið merkilegir með sig. Að sama skapi hefur hann ríkan metnað fyrir að
lækna samfélagið af öllum þeim meinum sem plagar það. Í sögunni vinnur hann
þannig að lækningu við sýfilis og er jafnframt tilbúinn að ganga mjög langt í til-
raunum sínum. Andersen minnir því einum þræði á doktor Fást, úr frægu verki
Goethe, sem gerir einmitt samning við djöfulinn til þess að auka þekkingu sína.
Frásögnin í Kóperníku beinir grun lesanda markvisst að þessum dularfulla og sér-
kennilega manni og eins verður hinn stóri og björnslegi Wilburn kollegi hans á
spítalanum tortryggilegur framan af. Það bætir heldur ekki að sá hefur yndi af
töfrabrögðum en þannig skapast óþægileg hugrenningatengsl við John Wayne
Gacy, eins af þekktari raðmorðingjum bandarískrar sögu, sem myrti karlmenn
og klæddi sig venjulega í trúðabúning þegar hann framdi voðaverkin.
En líkt og vanir glæpasagnalesendur vita er frásagnarlegur fókus af þessu tagi
iðulega vísbending um afvegaleiðingu af hálfu höfundar og reynist svo einnig vera
í tilviki Kóperníku. Eins og fyrr segir kemur nokkuð á óvart hver morðinginn er því
um tvíeyki er að ræða þar sem ung en heilsuveil kona stýrir för. Þá eru gerendurnir
íslenskir að uppruna og sum fórnarlömbin dönsk og þar með enginn útlendinga-
hatari á götunum. Það er þó ýmislegt klisjukennt í persónusköpuninni sem byggist
meðal annars á mýtum um raðmorðingja. Þannig æfa gerendurnir sig til dæmis
á dýrum áður en þeir færa sig yfir í að drepa mannfólk. Trámatískir atburðir í
bernsku valda sömuleiðis gjörðum þeirra því drápin eru hefnd fyrir þá kúgun og
misrétti sem morðingjarnir hafa mátt þola í gegnum tíðina eins og rætt verður um
í næsta kafla. Ef til vill er þetta þó allt með ráðum gert þar sem að frásögnin er í
senn úrvinnsla á einu þekktasta morðmáli sögunnar og lítið farið í felur með það.
Eins og komið hefur fram eru raðmorðingjar í bókmenntum iðulega byggðir
á raunverulegum hrottum. Um leið á sér þó alltaf stað einhvers konar bók-
menntaleg stílfærsla líkt og bókmenntafræðingurinn Philip L. Simpson hefur
bent á.53 Sökudólgarnir í Kóperníku eru aftur á móti byggðir á ráðgátu, það er
Kobba kviðristu sem enn þann dag í dag er spurt hver var. Það er vandi að finna
sögulegan raðmorðingja sem er eins goðsagnakenndur og opinn fyrir túlkun en
jafnvel þótt raunverulegur einstaklingur hafi eitt sinn verið að verki hafa sögurn-
ar um gerandann öðlast eigið líf og morðinginn breyst í goðmagn eða eins konar
skáldsagnapersónu. Eftirfarandi er klausa úr skáldsögu Sölva Björns en hliðstæð
atburðarás átti sér stað í raunveruleikanum í Lundúnum 1888:
Var það einkum sú andstyggilega fýsn hans að nema líffæri fórnar-
lamba sinna á brott sem vakti borgarbúum hvað mestan óhug. Hvort
53 Philip L. Simpson, Psycho Paths. Tracking the Serial Killer Through Contemporary American Film
and Fiction, bls. 20.