Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.12.2010, Page 127
EF EG VÆRI MYND
sjöunda áratug síðustu aldar að höggmynd snérist ckki um tækni eða
verklega færni, myndhöggvari þyrfti hvorki stál né steypu til að búa til
verk, heldur nægði lýsing á verki í orðum. Arið 1968 skrifar Weiner list-
ræna stefnuyfirlýsingu sína: nákvæmar lýsingar á nokkrum höggmyndum
og tæknilegri útfærslu þeirra á hvítt vélritunarhlað og lætur þar við sitja.
Tungumálið var orðið að hverju öðru hráefni fyrir myndhöggvarann.
Hin svokallaða kalda og rökfasta hugmyndalist á sér rætur meðal annars
í heimspeki, stjórnmálum, stærðfræði, rökfræði og málvísindum; dæmi
um hið síðasttalda eru eldri verk Kosuth sem snúast jafnan um mynd-
ræna útfærslu á einni auðlesinni staðhæfíngu (t.d. orðabókarskilgrein-
ingu á orðinu ,,stóll“). Framsetningin byggir á því að losa verkið undan
persónulegum tengslum við listamanninn. Önnur gerð konseptlistar er
mun persónulegri, fremur ljóðræn en fræðileg, og byggir á því að opna
frekar fleiri merkingarsvið verks en færri. Verk Sophie Calle sem byggja
á samspili ljósmynda og texta, mætti til að mynda kenna við myndræna
sögugerð. Myndlistarmenn sem sérstakan áhuga hafa á tungumálinu
nota margs konar miðla við gerð verka sinna, ljósmyndir, myndbönd,
kvikmyndir, málverk, skúlptúra, innsetningar og síðast en ekki síst þá eru
þeir upphafsmenn svokallaðra bókverka og stunda bókaútgáfu sem snýst
um að kanna möguleika bókar til að vera myndlist. Þeir eru einnig boð-
berar þess að opna flæði á milli ólíkra listgreina og almennt hafa þeir átt
mikinn þátt í að víkka út skilning á myndlistarhugtakinu, þ.e. að myndlist
sé óháð miðlum, að myndlist sé myndhugsun (e. visual thinking). Nokkr-
ir myndlistarmenn, líkt og Ian Hamilton Finlay eiga sér rætur í bók-
menntum en Finlay hóf feril sinn sem ljóðskáld og leikritahöfundur. A
sjöunda áratugnum tók hann upp á því að nota ljóð sem uppistöðu í sér-
kennileg umhverfisverk, upphaflega í tengslum við áhuga sinn á garð-
hönnun. Segja má að metafóran eða myndhvörf ljóðsins brúi bilið yfir í
heim myndarinnar, tengi saman orðmynd og myndlist. I dag er Finlay
eingöngu kynntur sem myndlistarmaður og öll fyrri bókmenntaverk
hans sett í samhengi við myndlistarferil hans. Það kemur ekki á óvart að
meðal þeirra hugtaka sem notuð hafa verið til að tákna stöðu þeirra
myndlistarmanna sem vinna með tungumálið eru „myndskáld“, „frá-
sagnarmyndlistarmaður“ eða „myndheimspekingur“.
Myndlistarverk íslenskra listamanna hafa fremur þótt skipa sér í „ljóð-
ræna“ flokkinn. Sú hneigð hefur stundum verið eignuð alltumlykjandi
bókmenntahefð en einnig mætti velta því fyrir sér hvort íslensk konsept-