Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.12.2010, Blaðsíða 205

TVÍSTRUN ÞJÓÐARINNAR
Barrell18 á retórík og sjónarhorni „enska herramannsins“ í fjölbreyttu fé-
lagslegu umhverfí í 18. aldar skáldsögunni; og frumlegan lestur Houston
Baker á „nýjum þjóðemishátuim sem enduróma, túlka og tala mál Negr-
ans í endurreisninni í Harlem“.19
I lokakaflanum sýnir Barrell hvernig eingöngu var hægt að uppfylla
kröfnna um heildræna, dæmigerða sýn á samfélagið, með orðræðu sem var
a sama tíma gagntekin af, og hikandi gagnvart, mörkum samfélagsins og
markalínum textans. Til dæmis var tungumál herramannsins, hvort sem
hann var Athugandi, Áhorfandi eða Göngumaður, svokallað „almennt
tungumál“, „almennt fyrir alla vegna þess að það bar engin sérkenni11.20
Þetta tungumál er fýrst og fremst skilgreint út frá neitun - á átthagaást,
stöðu, hæfíleikum. Þessi miðlæga sýn „herramannsins" er svo að segja
„ástand þess að hafa innantóma hæfileika, einhver er talinn geta skilið allt
en er þó einnig sá sem getur ekki sýnt fram á að hann hafi nokkuð skilið“.21
Það kveður við annan markatón í lýsingu Bakers á „róttæku samfélagi
strokuþræla og afkomenda þeirra“ sem mótaði uppreisnargjarna afrísk-
ameríska listmenningu á fýrstu stigum þess að hún breiddist út og náði
„þjóðlegu" stigi. Baker skilur það svo að „mótun orðræðunnar“ í
Harlemendurreisninni hafi verið módernísk, en hann byggir það fremur
á þeim mótdrægu tjáningarskilyrðum innan hverra Harlemendurreisnin
mótaði menningu sína, heldur en þröngum bókmenntalegum skilningi
hugtaksins. Formgerð innrásar og markabrota í hinum svarta „þjóðern-
is“texta, sem þrífst á stíl sem blandar, aflagar, hylur og umsnýr, er þróuð
áfram í útfærðri líkingu við skæruhernað sem varð lífsmáti í samfélagi
strokuþræla og flóttamanna sem lifðu hættulegu, mótþróafullu lífi „á
landamærum eða jaðri allra amerísku loforðanna, ameríska ágóðans og
framleiðsluháttanna“.22 Ut frá þessari minnihlutastöðu á markalínunum
þar sem orðræðutengslin eru hernaðarleg, eins og Foucault myndi orða
það, birtist kraftur fólks hinnar afrísk-amerísku þjóðar í nýgervingu
stroksins. I stað „stríðsmanna“ má setja rithöfunda eða jafnvel „tákn“:
þessir stríðsmenn voru afar fljótir að aðlaga sig aðstæðum og
18 J. Barrell, English Literature in History, 1730-1780, London: Hutchinson, 1983.
19 H. A. Baker, Jr, Modemism and the Harlem Renaissance, Chicago: Chicago University
Press, 1987, einkum 8.-9. kafli.
20 Barrell, English Literature, bls. 78.
21 Sami, bls. 203.
22 Baker, Modemism, bls. 77.
2°3