Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.12.2010, Page 235
TVISTRUN ÞJOÐARINNAR
tökum á Rósu Diamond og frá „útsýni úr stúkusæti“ heimsveldissögunn-
ar, má heyra í sprungum og götum hennar talað með annarri röddu:
Og svo byrjaði hún án þess að vera með neitt einusinnivar, og
hvort sem þetta var allt saman satt eða ekki, þá sá hann hvað
hún lagði mikinn ákafa og kraft í ffásögnina ... þessi hræri-
grautur og óreiða minninganna var í sannleika sagt sjálfur
kjarni hennar, sjálfsmynd hennar ... þannig að það var ógern-
ingur að greina minningar frá óskum eða sakbitna endurgerð
frá sönnum játningum, - vegna þess að jafnvel á banabeði sín-
um vissi Rósa Diamond ekki hvernig hún átti að horfast í augu
við sögu sína.64
Og hvað um Gibreel Farishta? Nú, hann er rykið í auga sögunnar, blindi
blettur sögunnar sem leyfir ekki augnaráði þjóðernishyggjunnar að fest-
ast á miðjunni. Skopstæling hans og eftirlíking á karlmennsku nýlendunn-
ar leyfír götunum í þjóðarsögunni að tala í tvíbentri hrærigrautarfrásögn.
En það er einmitt „galdur frásagnarinnar“ sem leggur grunninn að end-
urkomu Gibreels sjálfs til Englands samtímans. Koma hans, seint og um
síðir frá eftirlendunum, aðgreinir þjóðmenninguna og staðsetur hana á
jaðrinum. Gibreel er sagan sem gerðist erlendis, annars staðar. Nálægð
eftirlendunnar og innflytjandans sem hann vekur upp skapar ekki samfellt
bútateppi menningarheima heldur segir frá menningarmismun sem aldrei
mun leyfa þjóðarsögunni að horfast í augu við sjálfa sig með ástaraugum.
Því þau mæri sem einkenna vestrænu þjóðina eru skuggi eigin endan-
leika hennar. Rými nýlendunnar er lagt niður eftir ímynduðu landakorti
stórborgarrýmisins; endurtekning eða endurkoma eftirlendubúans af-
neitar heildrænni sögu. Eftirlendurýmið er nú „viðbót“ við stórborgar-
miðjuna; það stendur í þrúguðu, meðfýlgjandi sambandi sem hyglir ekki
nærveru vestursins heldur dregur upp landamæri þess á ný í ógnandi,
andstöðufullum mörkum menningarmismunar sem gengur aldrei alveg
upp, er alltaf minni en ein þjóð og tvöföld.
Upp úr þessum klofningi tíma og frásagnar fæðist undarleg, uppbyggj-
andi þekking sem er bæði tvístrandi og niðurrífandi í senn, handa farand-
manninum. I gervi sínu sem erkiengillinn Gibreel sér hann gleðisnauða
sögu stórborgarinnar: „sem bauð ekki upp á annað en grímur og skop-
stælingar, borg sem þrúguð var af óverjandi, óafgreiddu oki fortíðarinn-
64 Sami, bls. 145 (Söngvar Satans, bls. 145 og bls. 153).
233