Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.12.2010, Page 255

BLÁIR MENN OG EYKONAN ÍSLAND
karlmönnum sem voru taldir til „annarra“ kynþátta sem gjarnan voru
gefnir kvenlegir eiginleikar, svo sem skortur á sjálfsstjórn og hugrekki.71
Það einkennir umfjöllun Skírnis um Afríku í þessum tveimur árgöngum
sem teknir verða fyrir, að uppistaðan í henni eru nokkuð ýtarlegar frá-
sagnir um landkönnuði og landnám í Afríku, fremur en yfirlit yfir sam-
tímaatburði í álfunni eins og annars var venjan í Skími.
Greinarhöfundur Skímis árið 1861 setur fram undir fyrirsögninni „Afr-
íka“ þá skýringu á umfjöllun sinni að hann muni nú útskýra „í stuttu máli“
landleit og ferðir um þessa heimsálfu. Greinin byrjar á sögulegu yfirliti
könnunar Afríku allt frá Fönikíumönnum til Vasco da Gama og til sam-
tímans. Umfjöllunin skiptist síðan í Mið- og Vestur-Afríku annars vegar
og suðurhluta Afríku hins vegar. I umfjöllun um Vestur-Afríku er fjallað
um ríki þess tíma í stuttu máli ásamt meginstaðháttum. Nokkuð ýtarlega
er fjallað um Þjóðverjann Henrik Barth sem ferðaðist víða um þetta svæði
en einnig er minnst á aðra karlkyns landkönnuði. Mjög stuttlega er fjall-
að um Mið-Afríku en nöfn nokkurra karlkyns landkönnuða eru þó talin
upp. Umfjöllunin um Suður-Afríku snýr sér strax að David Livingstone
sem hefur samkvæmt greinarhöfundi „boðað kristna trú villumönnum,
Hottintottum og Köfum“.72 A næstu blaðsíðu á eftir er aftur vísað til
Khoikhoi sem villimanna með þeim orðum að í Kalahari eyðimörkinni
búi „villiþjóðir af Hottintotta kyni“ (bls. 95). Textinn leggur svo áherslu á
landkönnun Livingstones og segir frá því að hann hafi „fundið“ hinar og
þessar ár. Með því að lýsa Livingstone sem „finnanda“ náttúrufyrirbæra
sem fólk á viðkomandi svæðum hefur vafalítið þekkt, er lögð áhersla á vald
hans og hnykkt á myndinni af evrópskum karlmönnum sem uppsprettu
þekkingar. Greinin endar svo á hugleiðingum um drenglyndi og dáð hins
vestræna karlmanns og mikilvægi þess að „göfga villiþjóðir“.
Ef við límm nánar á textann sjálfan og athugum hvað hann segir um
íbúa Afríku, þá er það í rauninni harla fátt. Umfjöllunin er einnig nokk-
uð mótsagnakennd. Talað er af virðingu um Ali soldán Sókoto ríkisins
þar sem norðurhluti núverandi Nígeríu og suðurhluti Níger mætast. I
textanum segir að Ali hafi tekið „Barth með virktum og vinsemd, og hét
71 Durwood Ball, „Cool to the End: Public Hangings and Western Manhood,“ Across
the Great Divide: Cultures ofManhood in the America West, ritstj. M. Basso, L. McCall
og D. Garceau, New York: Routledge, 2001, bls. 97-108.
72 Skímir, 1861, bls. 98. Eftirleiðis verður vísað til þessarar greinar með blaðsíðutali
innan sviga í meginmáli.
253