Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.12.2010, Page 256
KRISTIN LOFTSDOTTIR
honum vernd sinni, af því ferð hans væri stofnuð til mannheilla, að tengja
samband við fjarlægar þjóðir“ (bls. 96). Með orðum Ali eru því mannúð-
leg markmið ferðalags Barths undirstrikuð. Jafnframt er því haldið fram
að Barth hafí í Timbuktu átt Sheik el Bakey líf sitt að þakka (bls. 97). Hér
birtast heimamenn undir nöfnum sem lifandi raunverulegar persónur.
Um leið verða aðrir íbúar álfunnar andlitslaus fjöldi vegna þess að þeir
nafngreindu eru undantekningar og umfjöllunin í heild snýr fyrst og
fremst að Evrópubúum í Afríku. Afríkubúarnir sjálfir verða eins og
skuggi eða leikmynd sem stendur óljós í bakgrunni. Beinir fordómar í
garð fólks í Afríku koma fram í lok greinarinnar þar sem því er haldið
fram að ,,[s]álar atgörvi Blökkumanna [sé] ekki mikið, og hugsanir þeirra
fara sjaldan út yfir munn og maga, líkt og skepnu í haga; mál þeirra [sé]
líkt og barnahjal, og vantar orð yfir flest það sem andlegt er, og ekki
gengr í magann“ (bls. 102).
A 19. öld hafði mótast í Evrópu nokkuð stöðluð ímynd um Fulbe fólk-
ið þar sem það var almennt talið vera á hærra menningar- og þróunar-
stigi en nágrannar þess.73 Greinarhöfundur virðist hafa þekkt eitthvað til
slíkra hugmynda því á einum stað má álykta að hann líti á íbúa Vestur-
Afríku annars vegar sem siðaða Fulbe og hins vegar sem „blökkumenn“.
Þar segir að áður hafi einungis „heiðingjar, blökkumenn“ búið í Sudan
en fyrir tilstuðlan íslam hafi trúin blandast af heiðni og íslam. I því sam-
hengi er talað um Fulbe (þá undir nafninu Fellata) sem herskáa þjóð frá
Senegal sem hafi lagt mörg lönd undir sig. Staðhæft er að landsmenn séu
„Blökkumenn í Sudan fyrir utan Fellata, sem menn ekki þekkja eðli og
upphaf til, en halda þó þeir sé þjóðblendíngr Blökkumanna og Araba, og
sem eru höfðíngjar í hinum sigruðu löndum“ (bls. 98). Sheik Ali var Ful-
be og mögulega var Sheik el Bakey það einnig því margir höfðingjar
Vestur-Afríku á þessum tíma voru Fulbe.
ICarlmennska evrópsku landkönnuðanna er meginþráður í textanum
eins og kemur fram í þeirri áherslu sem lögð er á vald Evrópubúanna,
yfirráð yfir öðrum og hetjudáðir í landi villimennsku. „Snarræði“ Barths
73 Seinna meir urðu Fulbe aðskildir frá öðrum dökkum íbúum Vestur-Afríku (þrátt
fyrir að Fulbe einstaklingar geti verið mjög dökkir). Oft var fjallað um þá sem hluta
af kynstofni hamita, en hamitar voru iðulega notaðir af Evrópubúum til að útskýra
tilkomu siðmenningar meðal íbúa Afríku. Siðmenning hlaut samkvæmt hugarheimi
Evrópubúa á þessum tíma að vera vegna einhverra evrópskra áhrifa en gat ekki ver-
ið tilkomin fyrir atbeina Afríkubúa sjálfra (Peter Rigby, African Images: Racism and
the End ofAnthropology, Oxford og Washington: Berg, 1996).