Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.12.2010, Page 277

Edward W. Said
Orientalism (2003)
Formáli að tuttugu og fimm ára afmælisútgáfunni
Orientalism er án efa þekktasta rit palestínska bókmenntafræðingsins Edwards W.
Said (1935-2003).' Bókin kom út í Bandaríkjunum árið 1978 og varð þegar met-
sölubók. Til hennar hefur oft verið vísað sem upphafs þeirrar nálgunar í hug- og fé-
lagsvísindum sem fengist hefur við samband nýlendna og nýlenduherranna á grund-
velli orðræðugreiningar. Bókin þallar um sköpun vestrænnar orðræðu um Austur-
lönd sem framandi andstæðu Vesturlanda. I bókinni greinir Said hvernig ímyndin
um hið framandi Austur sem vestrænir fræðimenn, skáld og stjórnvöld mótuðu í
verkum sínum var lykilþáttur í sjálfsmyndarsköpun Vesturlanda. Með ómeðvituðum
hætti hafi Vesturlönd í vissum skilningi orðið til sem rökvís, karlleg og yfirskipuð
andstæða hins tilfinningabundna, dularfulla, kvenlega og undirgefna Austurs - og að
þessi huglæga framsetning á veruleikanum hafi mótað samskiptasögu þessara heims-
hluta, bæði stjórnmálalega og efnahagslega.
I anda Foucaults sýnir Said fram á hvernig margbreytileg þelddng Vesturlanda-
búa á Austurlöndum varð til á menningarlegum forsendum þeirra sem skópu hana;
vestræni málfræðingurinn sem leggst yfir veda-ritin er ekki frekar en stjórnmála-
maðurinn sem samþykkir tiltekna innflytjendalöggjöf laus undan því pólitíska
samhengi sem hefur mótað samskiptasögu Austurs og Vesturs. Said dregur ekki
einungis fram hvernig sú almenna sannfæring vestrænna höfunda eins og Flauberts
og Renans um yfirburði Vesturlanda litaði skrif þeirra, heldur beinir athyglinni að
því hvernig slík nálgun opnaði fýrir ítarlegar rannsóknir og fjölbreytilega vitnis-
burði sem gáfu af sér „sannleikann“ um Austrið.1 2 Mannkynssagan hefur snúist um
barátm um yfirráð yfir landsvæðum og íbúum þeirra en ekki síður um baráttu „um
sögulega og félagslega merkingu“3, segir Said í eftirmála útgáfu Orientalism frá
1995. Hann sá fyrir sér að verkefni hins gagnrýna fræðimanns væri að tengja saman
1 Edward W. Said, Orientalism, London: Penguin Books, 2003. Islensk þýðing rit-
gerðarinnar sem hér fer á eftir er gerð eftir bandarískri útgáfn hennar, „Preface to
the Twenty-Fifth Anniversary Edition", sem birtist í: Orientalism, New York:
Vintage Books, 2003, bls. xv-xxx. © 2003, Edward W. Said. Öll réttindi áskilin.
2 Edward W. Said, Orientalism, bls. 14-15.
3 Edward W. Said, „Afterword (1995)“, Orientalism, bls. 329-354, bls. 331-332.
275