Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.12.2010, Page 288
EDWARD W. SAID
um við sögu, menningu og félags- og hagfræðilegan raunveruleika. Hlut-
verk okkar er að víkka út umræðusviðið, ekki að setja takmörk sem eru
samhljóða hömlum ríkjandi yfirvalda. Eg hef síðastliðin þrjátíu og fimm
ár eytt miklum tíma í að tala íyrir réttindum palestínsku þjóðarinnar til
sjálfsákvörðunar, en ég hef alltaf reynt að gera það með fullu tilliti til
þess veruleika sem þjóð gyðinga lifir með og þeirra þjáninga sem hún
þurfti að þola vegna ofsókna og þjóðarmorðs. Það ætti að vera kappsmál
að beina baráttunni fyrir jöfhuði í Palestínu/Ísrael í átt að mannúðlegum
markmiðum, það er að segja sambúð þjóðanna í stað þess að halda áfram
á braut bælingar og afheitunar. Það er ekki tilviljun að ég bendi á að
óríentalismi og and-semítískar hugmyndir í nútímanum eigi sér sameig-
inlegar rætur. Það virðist því lífsnauðsynlegt að óháðir fræðimenn komi
jafhan fram með annars konar líkön til að leysa af hólmi þau líkön sem
hafa iengi verið ráðandi í Mið-Austurlöndum og annars staðar, en þau
eru grundvölluð á gagnkvæmum fjandskap, eru hamlandi, smætta og
einfalda alla hugsun.
Eg kem nú að annars konar líkani í öðru samhengi, líkani sem hefur
verið mér afar mikilvægt í mínu starfi. Eg er húmanisti, starfa á sviði bók-
mennta og hef náð þeim aldri að ég lærði samanburðarbókmenntafræði
fyrir fjörutíu árum, en ráðandi hugmyndir þeirra fræða má rekja til loka
átjándu aldar og byrjunar þeirrar nítjándu í Þýskalandi. En áður en lengra
er haldið verð ég að geta um hið sérlega skapandi framlag Giambattista
Vico, sem var heimspekingur og textafræðingur frá Napólí, en hug-
myndir hans komu á undan og síuðust síðar inn í skrif þeirra þýsku hugs-
uða sem ég vísa til hér á eftir. Þeir tilheyra tímabili Herders og Wolfs,
síðar fylgdu í kjölfarið Goethe, Humbolt, Dilthey, Nietzsche og Gada-
mer og loks hinir miklu textafræðingar rómanskra mála á tuttugustu öld,
Erich Auerbach, Leo Spitzer og Ernst Robert Curtius. I eyrum ungu
kynslóðarinnar hljómar textafræði mjög fornfálega og úrelt, en texta-
fræði er í raun sú túlkunarlistanna sem er mest blátt áfram og skapandi.
I mínum huga er afbragðsgott dæmi um hana að finna í áhuga Goethes
á íslam almennt og sérstaklega á skáldskap Hafiz,13 en Goethe samdi West-
Ostlicher Diwan heltekinn af þessari ástríðu, og það verk gaf til kynna hug-
myndir Goethes síðar um Weltliteratur, rannsóknir á bókmenntum alls
J [Persneskt ljóðskáld á 14. öld.]
286