Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.12.2010, Side 324

JAMES CLIFFORD
tíðar. Tvíheimar tengja einnig mörg samfélög dreifðra þjóðarbrota. Kerfis-
bundnar ferðir yfir landamæri geta verið hluti af slíkum gagnkvæmum
tengslum en menning tvíheimanna, sem bundin er fleiri en einum stað, er
ekki endilega skilgreind út frá sérstökum landfræðilegum og pólitískum
mörkum. Það er þess virði að halda í sögulega og landfræðilega nákvæmni
þessara tveggja viðmiða um leið og viðurkennt er að á milli hinna áþreif-
anlegu erfiðu aðstæðna, sem hugtökin „mæri“ og „tvíheimar“ vísa til, eru
engin skil. Birtingarform langana, minninga og (mis)samsömunar, sem
fylgja tvíheimum, koma eínnig fram hjá breiðum hópi minnihlutahópa og
farandhópa. Og tvístraðar þjóðir, eftir að breið úthöf og pólitískir tálmar
hafa aðskilið þær frá ættjörð sinni, finna í sívaxandi mæli fyrir því að þær
eiga í mærasamskiptum við gamla landið. Hægt er að fara á milli með
hjálp nútímaflutningatækni, samskipta og flutninga á vinnuafli. Flugvélar,
símar, snældur, myndupptökuvélar og hreyfanlegir vinnumarkaðir draga
úr fjarlægðum og auðvelda umferð í báðar áttir, löglega og ólöglega, milli
allra heimsins staða.
Þessi skörun mæra og tvíheimareynslu í hversdagslífi á seinni hluta
tuttugustu aldar bendir til að erfitt sé að halda til streitu útilokandi frum-
forsendum í tilraun okkar til að gera grein fyrir birtingarmyndum þver-
þjóðlegrar sjálfsmyndar. Þegar ég tala um þörfina á að greiða úr forsend-
um og halda sögulegri nákvæmni á ég ekki við það að halda sig innan
strangra merkinga og krefjast staðfestingar á uppruna. (Hið dæmigerða
landamærasvæði er E1 Paso-Juarez. Eða er það Tijuana-San Diego? Er
hægt að færa la ligna úr stað til Redwood-borgar eða yfir til mexíkósku-
amerísku hverfanna í Chicago?) William Safran virðist, í grein sinni í
fyrsta tölublaði Disaspora, „Diasporas in Modern Societies. Myths of
Homeland and Return“,7 á köflum fást við slíkt verkefni. Viðfangsefni
hans og vandamálin sem hann mætir geta hjálpað okkur að sjá hvað felst í
því að skilgreina það svið fyrirbæra sem við viljum kalla „tvíheima“.
Safran ræðir margvíslega reynslu ýmissa hópa út frá því hvernig hún
fellur að eða fellur ekki að ákveðnu skilgreiningarlíkani. Skilgreining hans
á tvíheimum er þessi: „minnihlutasamfélög útlaga“ (1) sem hafa dreifst út
frá upphaflegri „miðju“ til að minnsta kosti tveggja „jaðar“-staða; (2) sem
viðhalda „minningu, sýn eða goðsögn um upphaflega ættjörð“; (3) sem
„trúa að þeir séu ekki - og geti ef til vill ekki orðið - að fullu viðurkenndir
William Saffran, „Diasporas in Modern Societies. Myths of Homeland and
Return“, Diaspora 1,1/1991, bls. 83-99.