Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1923, Síða 28

28
forvalilur Thoroddsen
indaleg þekking á landinu mjög í molum. Bygðir lands-
ins voru að vísu meira eða minna kunnar, en óbygðirnar
máttu heita alókunnar á milli fjallvega þeirra, sem enn
eru kunnir og farnir; einungis nokkrir fjallgangnamenn
voru kunnir óbygðum hjer og hvar milli fjallveganna, en
vísindalega þekkingu vantaði gjörsamlega. Pá er frá eru
taldar strandmælingarnar og landmælingar Bjarnar Gunn-
laugssonar, vantaði alla samstæða vísindalega þekkingu,
eigi að eins á öllu landinu í heild sinni, heldur og ná-
lega í hverri grein fyrir sig. Landsmenn voru því fá-
kunnandi í landafræði síns eigin lands, og eðlislýsing ís-
lands og jarðfræði mátti heita öllum ókunn nema í sum-
um bygðum landsins, sem útlendir vísindamenn höfðu
rannsakað mest, og var það hjer um bil einn tíundi hluti.
landsins, en rannsóknir þeirra máttu heita hulinn leyndar-
dómur fyrir íslendingum og öllum, nema nokkrum vís-
indamönnum. Pessu ástandi breytti Porvaldur Thorodd-
sen gjörsamlega. Hann hóf þokuhjúpinn af óbygðunum
og lagði þær undir vísindin. Hann jók eigi að eins mjög
mikið þekkingu manna á almennri landafræði landsins, —
hann fann t. a. m. upptök Þjórsár, Tungnaár, Skaptár og
Hverfisfljóts, og ókunn fjöll og stöðuvötn, — heldur lagði
hann með rannsóknum sínum grundvöllinn að eðlislýsingu
íslands og jarðfræði alls landsins í heild sinni. Sem dæmi
uppá þá þýðingu, sem rannsóknir hans höfðu, má nefna
nokkrar tölur og atriði.
Á ferðum sínum gerði Thoroddsen rúmar 1200 hæða-
mælingar, þar af 775 landfræðislegar dreifðar um alt landr
þó mest í öræfum, en 375 höfðu verið gerðar áður af
ýmsum fræðimönnum, flestar nærri sjó; á þessum mæl-
ingum bygði hann hæðauppdrátt sinn af íslandi, er hann
gaf út 1905 í hinni þýsku íslands lýsingu sinni; því mið-
ur er uppdráttur þessi fáum kunnur á íslandi.
1881 höfðu 25 skriðjöklar verið nefndir í prentuðum