Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1923, Qupperneq 132

i32
Valdimar Erlendsson
frelsinu, einkum fyrir hinu andlega frelsi, og fyrir sann-
leika og mannrjettindum. Hvað sem andvígismenn
Brandesar annars vilja bera honum á brýn, geta þeir þó
ekki neitað því, að hann hefur ávalt á hinni löngu æfi
sinni barist gegn hleypidómum og^ lygum, og haft þrek
og þor til að segja sannleikann, hver sem í hlut átti.
Hann hefur kröftuglegar en flestir aðrir sagt sinni eigin
þjóð til syndanna, bæði þegar hún ætlaði að rifna af
þjóðmetnaði, og eins þegar honum virtist að andlegt
molluloft ætlaði að kæfa allar nýjungar og framfarir í
bókmentum og stjórnmálum. Hann hefur ekki heldur
verið hræddur við að segja öðrum þjóðum til syndanna,
svoleiðis Pjóðverjum fyrir meðferð þeirra á Suðurjótum,
Englendingum fyrir harðýðgi þeirra við Ira, Búa og Persa,
Rússum fyrir misþyrmingu þeirra á Pólverjum og Finn-
um og nú síðast Bandamönnum fyrir ofbeldisfriðinn í
Versailles, sem síðar mun verða minnst á. Enginn hefur
vakið danska alþýðu, og lærðu stjettina með, jafnkröftug-
lega sem Brandes, að Grundtvig einum undanskildum.
Eins og geta má nærri risu hinir svokölluðu föður-
landsvinir, allir afturhaldsmenn, mestöll klerkastjettin og
rithöfundar úr þjóðmetnaðarflokknum upp gegn kenning-
um Brandesar, og tóku að ófrægja hann og ásækja á
allar lundir og beittu ekki altaf vönduðum vopnum.
Reyndar hafði hann marga fylgismenn meðal yngri
skáldanna eins og J. P. Jacobsen, Karl Gjellerup, Schan-
dorph, Holger Drachmann o. fl., sem hrifnir hlustuðu á
kenningar hans og urðu svarnir fylgifiskar hans, nema
Drachmann, sem seinna fjell frá. En ofsóknunum hjelt
áfram og loks leiddist Brandes stímabrakið og hinar eilífu
árásir; hann fór því af landi burt og dvaldi á Pýskalandi
í 5 ár, frá 1877—82. Önnur orsök til burtfararinnar voru
vonbrigði hans um að fá kennaraembættið í fagurfræði
við háskólann, sem honum var synjað, enda þótt Carsten