Réttur - 01.01.1955, Page 57

RÉTTUR
57
runa lífsins sem og uppgötvanir löndu hans O. Lepetsjinskæju
um myndun frumna úr frumstæðari lífsformum eru með cðru
fleira mikilvæg skref að því marki. Og víst er, að sú gáta verður
ekki ráðin á vegum hinnar vélrænu, ódíalektisku efnishyggju
og því síður vítalismans. I því sambandi er full ástæða til að
taka undir niðurlagsorð höfundar um þetta atriði. „Með tilkomu
lífsins koma ný lögmál til sögunnar. Þau rjúfa ekki lögmál
hinnar líflausu náttúru, heldur fela þau í sér. Verkefnið er að
finna samnefnara þeirra, hina díalektisku einingu."
UM VILJAFRELSI OG SIÐGÆÐI
Með lífinu kemur og „andinn" til skjalanna, fyrst í frumstæð-
ustu mynd sem einskonar viðkvæmni eða snertiskyn, en þroskast
stig af stigi og rís hæst í mannlegri vitund.
Mannlegu samfélagi fylgja mörg ný úrlausnarefni, þ. á m.
spurningarnar um frelsi viljans og gott og illt, en um þetta
tvennt fjallar höfundur í síðustu köflum bókarinnar.
Viljafrelsi og samfélagslegt frelsi heyra saman. Samkvæmt
díalektiskri efnishyggju er frelsið skilningur á nauðsyninni. Mað-
urinn verður því frjálsari, sem hann öðlast dýpri skilning á lög-
málum náttúrunnar og þjóðfélagsins, því á þann hátt einn getur
hann öðlazt vald á þeim og tekið þau í þjónustu sína. Frelsið
er í eðli sínu samfélagslegt, byggist á samvinnu manna og gagn-
kvæmum tengslum. Og það ei* ekki nein endanleg stærð gefin í
eitt skipti fyrir öll, heldur framvinda, verðandi. Mannkynssagan
er raunar sagan um þróun og vöxt frelsisins, um það hversu
mönnum tókst smám saman að skilja æ betur lögmál náttúrunnar
og hagnýta sér þau — og hvernig þeir eru nú að fá meiri skilning
og vald á þjóðfélagslögmálunum. Með þessu tvennu öðlast mað-
urinn dýpri þekkingu á sjálfum sér, aðstöðu sinni og möguleik-
urn, en það er nauðsynleg undirstaða allrar sannrar mannræktar.
Nauðsyn og frelsi heyra þannig saman, og hús frelsisins verður
aðeins reist á grunni nauðsynjarinnar.
Hið borgaralega frelsishugtak er af öðrum toga, ósamfelldara
og grynnra. Það er mótað af söguskilningi borgarastéttarinnar,