Andvari - 01.01.1975, Síða 126

JAKOB HÁLFDANARSON:
Um nytsemi ættfræðinnar
Hugleiðing sú um nytsemi ættfræðinnar, er
hér fer á eftir, er lcafli úr foranála Jakdbs Hálf-
danarsonar fyrir hók einni mikilli, er hann tck
að skrifa á síðla árs 1898 „Ættartölur o. fl., er
snertir Suður-Þingeyinga, einkum á 19. öld.“
Vér sjáum á 125. hlaðsíðu, hvernig hinar
auðu, stóru og mörgu blaðsíður bókarinnar
kölluðu á hann og knúðu hann til ritstarfa.
Er þess að vænta, að lesendum Andvara
þyki fróðlegt að sjá, hverjum augum þessi
þjóðkunni hugsjóna- og framfaramaður leit hina
öldnu fræðigrcin, áttvísina, og nytsemi hennar.
Ættartöluhókin er nú varðveitt í Landsbóka-
safni Islands ásamt fjölmörgum öðrurn gögn-
um úr fórum Jakobs Hálfdanarsonar.
F. G.
Svo er um ættfræði sem margt annað,
að sínum lízt hvað, er um nytsemi hennar
er að ræða, eður og hitt, hve mikil andleg
nautn sé í því falin að stunda hana. Þar-
hjá þarf litla þekkingu til að sjá og vita,
að þessi mcnnt hefur verið stunduð frá
fyrstu tímum sögunnar; og því mun eng-
inn hugsandi maður reyna að neita því,
að gildi hennar viðhaldist lengi í fram-
tíðinni, - að þeir verði jafnan nokkrir,
sem leggi stund á að vita og festa á blað
það, sem auðið er að vita um ættir manna.
Að vísu er því ekki að leyna, að torvelt
mun vera að færa Ijós og sannfærandi rök
fyrir því, að það sé ábatavænlegt starf að
leggja sig niður við ættfræði, en svo mun
verða um fleiri bókiðnir; svo sem er sagna-
fræði cða hver önnur fornfræði sem er.
Nú er það ljóst, að það heldur uppi
heiðri og nafni þjóðanna að halda við og
hafa til sem fullkomnasta og elzta sögu
sína; og þegar athugað er, þá er þó ætt-
færsla mannanna oft meginþáttur í sög-
unni, til dæmis þar sem frændsemi hefur
orðið orsökin til hinna stórfelldustu við-
burða; og lendir þá við það, að saga og
ættfræði framan úr öldum eru í rauninni
óaðgreinanlegar, að báðar eru eitt af því
nauðsynlegasta til að lifa á með brauðinu.
Þeir munu nú eigi verða reyndar svo
rnargir, sem neita þessu, en finnst þar hjá,
að það komi valla þessu við að vera að
grúska í ættir nútíðarmanna, þeirra sem
engar sögur séu eða verði nokkurntíma til
af. Og veika hlið er hér að verja, en víst
er þó, að einhver söguleg mynd eða
ómynd verður héðanaf áfram spunnin af
hverri menntaðri þjóð, og einnig af okkur
fslendingum, þó ekki sé af höggvopna
viðskiptum þeirra að segja. Og einhverja
menn verður einatt að nefna til sögu
hverrar, og mun þá reynast svo sem fyrri,
að vöntun á ættfærslu er vöntun á efni
að nokkru leyti. Eins og fornfræðingum
nútímans er vissulega fengur nokkur í
hverju einu, er þeir finna í riturn for-
feðranna til fyllingar og viðbótar þekk-
ingu sinni á fornöldinni, og einnig þó
eigi sé nema um ætt að gjöra, eins er
auðvelt að reikna sér þess til, að seinni
tíðar mönnum verði það mjög til - ég vil
segja - unaðs að nota sér til þekkingar-
auka eitt eður annað af því, sem nú er
fært í letur. Þeir, sem að þessu starfa
fyrri og seinna, vinna eindregið að því