Andvari - 01.01.1979, Síða 48

46
GÖRAN SCHILDT
ANDVARI
er að banna. Þótt ótrúlegt sé, virðast
sjúklingarnir þó fá ráðið nokkru af því
fé, sem aðstandendur senda þeim. Það
er engin „sjoppa“ innan hælisins, þar
sem vistmennirnir gætu keypt sér sæl-
gæti og sígarettur og þessháttar, en verð-
irnir taka fúslega að sér að annast inn-
kaup úti í bæ - kannski ekki alltaf af
stakri óeigingirni. Hvernig er annars
hægt að skýra það, að hægt skuli vera
að stunda ábatasama verzlun innan
veggja hælisins?
Koko er miðaldra maður, sem af
ókunnum ástæðum var stimplaður geð-
veikur, en sætti sig við þetta hlutskipti
sitt í samfélaginu og vann sig í álnir
við þær aðstæður. Hvernig hann komst
yfir stofnfé sitt, veit ég ekki, ef til vill
var það bara einn pakki af vindlingum,
sem einhver gaf honum og hann
seldi síðan þjáningarbræðrum sínum í
stykkjatali. Með því næmi sem menn í
hans sporum eru oft gæddir fann hann
á sér, að rakarinn, sem klippir hár sjúkl-
inganna átta stundir á dag, var hjálp-
samur og skilningsgóður maður, sem til-
leiðanlegur væri að smygla til þeirra
vörum. Rakarinn féllst reyndar á að
lauma sígarettulengju handa Koko und-
ir sloppinn sinn, og ekki leið á löngu,
unz Koko hafði ráð á að múta fleira
starfsfólki, jafnvel sjálfum dyraverðin-
um. Koko á son í Piraeus, tvítugan
slæpingja og spjátrung, sem sýndi föður
sínum enga ræktarsemi í veikindum
hans. Nú skýtur honum upp reglulega
til þess að kvarta um atvinnuleysi sitt
og kröggur, og auðvitað hjálpar Koko
honum. Hann sendir líka peninga til
herlsutæprar systur, sem er ekkja og býr
í Mytilini. Grikkir eru ættræknir - að
minnsta kosti meðan einhver í fjölskyld-
unni á pening.
Auðhyggja Grikkja lýsir sér ekki ein-
göngu í slíkri framtakssemi. F.f til vill
kemur hún skýrast fram í dálæti þeirra
á meginboðskap kapitalismans: arðsemi
án erfiðis. Það er rangt að alhæfa, og
ég ætla ekki að halda því fram, að allir
Grikkir hafi neikvæða afstöðu til vinn-
unnar. Fáir telja hana þó fullnægjandi í
sjálfri sér, né leið til að láta leyndustu
óskir sínar rætast. Algengast er að líta
á vinnu eins og hvert annað kvalræði,
sem menn verða að sætta sig við til þess
að hljóta um síðir lausn frá brauðstrit-
inu, og ef vel lætur geta lifað hinu
frjálsa og ljúfa lífi ellilífeyrisþegans eða
á ávöxtum erfiðis síns. Erfitt er að
skýra, hvers vegna vinnan er svona
lágt skrifuð hjá þessari fátæku þjóð,
sem veitti auðsæilega ekki af því að
auka afköst sín og framleiðni. Maður
freistast til að ætla, að hér sé á ferðinni
arfur frá feðrunum frægu, hjáróma
bergmál þeirrar rótgrónu fyrirlitningar,
er Forn-Grikkir höfðu á erfiðisvinnu,
sem ætluð var þrælum einum. Því miður
er Nútíma-Grikkjum ekki jafntamt að
verja frístundum sínum í líkamsrækt,
listaiðkanir og heimspeki eins og
hómersku höfðingjunum og stéttar-
bræðrum Platóns. Til þess þyrfti senni-
lega örugga lífsafkomu margra ættliða
og fastmótað allsnægtaþjóðfélag.
Einbýlishúsið, sem fylgir heiman-
mundinum og margar grískar fjölskyld-
ur eignast, er talið fyrsta skrefið á hinni
erfiðu leið til velmegunar og iðjuleysis.
Eigi maður hús (sem ekki þarf að greiða
af neinn fasteignaskatt í Grikklandi),
er hálfur sigur unninn: fjölskyldan á
þak yfir höfuðið og þarf ekki að greiða
af því eina einustu drökmu. Þá er eftir
að tryggja lokasigurinn, hvernig eigi að
fæða sig og klæða án þess að vinna.
Ein ieiðin er sú að ráða sig í svo létta
vinnu, að hún nálgist iðjuleysi, til dæm-
is virðulega stöðu hjá ríkinu eða í þjón-
ustu stórfyrirtækis. Við höfum ótal