Andvari - 01.01.1979, Qupperneq 58

56
ANDVARi
VILHJÁLMUR Þ. GÍSLASON
nokkuð skörulegar greinar, en inngangurinn var kvæði eftir Guðmund skólaskáld:
Fálkinn. ,,Við munum fara fram á sem fullkomnast sjálfstæði hinni íslenzku
þjóð til handa,“ sagði jónas Guðlaugsson um stefnu blaðsins, og svo það, að
búnaðarmál, alþýðumenntun og bindindi skyldu verða ofarlega á dagskrá, en ekki
fór mjög mikið fyrir því. Hann ræddi um það, að nýir tírnar og nýjar hugsjónir
væru komnar til sögunnar og að hin „gamla og óeðlilega flokkaskipting“ ætti að
hverfa með öllu. Hann sagði, að Valurinn mundi taka upp aðskilnaðarstefnuna,
styrkja listir og vísindi og ætti von á „fulltingi margra okkar beztu skálda“. Þá
sögðust þeir félagar vera á móti „krossatildrinu". Valurinn hafði einnig áhuga á
erlendum bókmenntunr, og dálítið af þýðingum eða þýðingabrotum birtist þar, -
Turgenjef og Allan Poe - og auðvitað Heine, sem lá hér í landi síðan á Fjölnis-
dögum og Jónasar Hallgrímssonar. Einnig var þýddur Viggo Stuckenberg, en
hann hafði talsverð áhrif á íslenzka ljóðagerð þessara ára. Kveðskapur Jónasar
Guðlaugssonar og blaðamennska héldust mjög í hendur. Hann finnur á þessurn
árum fátækt ættjarðar sinnar jafnframt fegurð hennar:
Ég finn að fátæk ertu,
mín fagra œttarjörd,
ég kannast vel við kotin þín
og kjörin ströng og hörð.
Blaðamennska Jónasar Guðlaugssonar á ísafirði varð fremur endaslepp, svo að
hvorugur aðili blaðsins mun hafa verið sérlega ánægður. Jónas Guðlaugsson skrifaði
blaðagreinar lipurt og slétt og stundum nokkuð ljóðrænar, fremur en að um harð-
snúna málafylgju væri að ræða. Jónas fór utan upp úr þessu til Noregs, og þegar
hann kom heirn aftur, var orðið nokkuð öðruvísi umhorfs í íslenzkum stjórnmál-
urn en þegar hann fór. Sambandslaganefndin og uppkastið var nú aðaldeilumálið, og
þegar Jónas kom aftur heim til Reykjavíkur, var hann ákveðinn stuðningsmaður
uppkastsins, sneri baki við sínum garnla flokki og gerðist heimastjórnannaður.
Hann var þá um tíma ritstjóri Reykjavíkur, unz Jón Ólafsson tók við blaðinu.
Samt skrifaði hann ekki rnjög rnikið urn stjórnmál, en hugur hans hneigðist meira
og meira að skáldskap, og árið eftir frumvarpsdeiluna kom út fyrsta kvæðabók
hans, sem verulega athygli vakti á honum, Dagsbrún, 1909.
Þó að Jónasi Guðlaugssyni væri létt um að skrifa óbundið mál og ýmsar blaða-
greinar hans væru liprar, var blaðanrennska eiginlega ekki við hans eðli. Stjórn-
málaáhugi hans virðist hafa verið nokkuð hvikull og fremur tilfinningamál en
rótgrónar athuganir eða sannfæringar. Hann var unnandi frelsisins og sjálfstæðis-
ins sem skáldlegrar hugsjónar, fremur en sem ákveðinnar pólitískrar kenningar.
Hann túlkaði þessar hugsjónir sínar öllu fremur í bundnu máli en lausu, en ýmis
fyrstu ættjarðar- og hvatningarkvæði hans höfðu verið fremur blælítil. Allt þetta
sýndi samt bráðþroska hans og hagmælsku og kjark hans, einlægni og framsækni,
3m í surrira augum var framhleypni.
Þegar Jónas kom úr fyrstu utanför sinni eftir Isafjarðarblaðamennskuna, var
hann studdur fjárhagslega af nokkrum Reykvíkingum, sem höfðu trú á hæfileikum
hans. Hann átti þá oft erfitt uppdráttar, en mér hefur verið sagt af vinum hans þá,
að hann hafi samt alltaf verið kátur og vonglaður og fullur af alls konar hugmynd-