Andvari - 01.01.1979, Qupperneq 72

70
RUTH CHRISTINE ELLISON
ANDVARI
upplýsingarnar um ástandið á Norðurlandi uppspunnar af ærulausum embætt-
ismönnum, eins og Lock bélt, eSa voru þær aSeins ýktar af því, aS máliS var
þá ekki nógu vel kannaS? Er skýrslum sýslumanna á Snæfellsnesi og í Dalasýslu
treystandi, eSa voru þær bara til þess ætlaSar aS fá hallærislán frá stjórninni?
Og hvernig á aS skilja framkomu þeirra Jóns A. Hjaltalíns og Magnúss Stephen-
sens? GuSbrandi Vigfússyni er aS vísu vorkunn, þótt hann trySi vinum sínum
heldur en óvinum, þar sem hann hafSi sjálfur litla þekkingu á högum þjóS-
arinnar, en samt má þykja ekki fallega gert af honum aS notfæra sér hallæris-
máliS til aS ráSast á gamlan óvin sinn, Eirík Magnússon. Þeir höfSu lengi veriS
ósáttir, bæSi um stjórnmál og bókmenntir, og skrifuSu gjarnan meinyrta gagn-
rýni um útgáfu hvor annars. Jón A. Hjaltalín hafSi líka gagnrýnt harSlega
biblíuútgáfuna, sem Eiríkur var viSriSinn 1871, og víst er þaS, aS Eiríkur taldi
Jón meSal óvina sinna, 'hvort sem Jón varS þess var eSa ekki. Til dæmis skrifaSi
Eiríkur Steingrími Thorsteinssyni 29. júlí 1882:
Mér þætti fróðlegt að heyra, hverju gengur (Möðruvallaskólanum) undir ægis
[merkjum] Jóns Andréssonar. Eg bjóst aldrei þar við góðu, og nú virðist það fram
komið. . . . Jón var aldrei og verður aldrei þeirri stöðu vaxinn.
En vafla má þessi óvild teljast ástæSa til þess, aS Jón hætti æru sinni í málinu,
nema hann þættist líka hafa á réttu aS standa.
Eitt liggur í augum uppi, og þaS er, aS Eiríki Magnússyni og samnefndar-
mönnum hans verSur ekki kennt um, þótt yfirlýsingar þeirra reyndust meira
eSa minna ýktar, þar sem einkum var stuSzt viS skýrslur landshöfSingjans og
jafnframt fariS eftir öSrum fregnum beint frá íslandi. Eftirrit af bréfinu, sem
Eiríki var sent í júlí 1882, var skoSaS ,,á frjálsum fundi aS Stykkishólmi 22.
d"g október 1882, þar sem einnig voru mættir málsmetandi menn úr næst-
liggjandi héruSum", og „fundarmenn lýstu yfir því í einu hljóSi, aS þeir álitu
bréf þeirra P. Eggerz og D. A. Thorlacius sannleikanum samkvæmt" (Skuld
10. nóvember 1882). Opinberu skýrslurnar, sem fylgdu bréfinu og prentaSar
voru í Skuld 2. ágúst 1882, eru mjög nákvæmar og meS sama móti sannfær-
andi, en þær eru undirritaSar af sýslumönnunum á Vesturlandi. Skýrslurnar
voru skrifaSar í júlí 1882, og þá var taliS falliS í Snæfellsness- og Hnappadals-
sýslu 66 kýr, 30 kvígur, 214 fullorSin hross, 133 tryppi, 4465 ær, 549 sauðir,
4005 gemlingar og 4008 unglömb.
í Dalasýslu var fellirinn þessi:
12 kýr (eftir lifandi: 552); 154 hross (eftir: 1127); 2989 ær (eftir: 4319 mylkar,
4777 málnytulausar); 979 roskið geldfé (eftir: 2532); 2697 gemlingar (eftir:
3908); 6359 unglömb (eftir: 3307).
Til skýringar ástandinu hafSi sýslumaSurinn í Dalasýslu tekiS fram :
Að kýrnar, þótt lifandi séu, eru allvíða mjög horaðar, víðast hvar nytlitlar og að
miklum mun gagnsminni en venja er til; sumstaðar steingeldar. . . Að í öllum