Andvari - 01.01.1979, Page 103

andvari
GAMANSEMI SNORRA STURLUSONAR
101
sögu helga í Heimskringlu, er birt var í Minjum og menntum, afmælisriti
helguðu Kristjáni Eldjárn sextugum 1976. Ég héf þó sleppt nokkrum dæm-
um úr Egils sögu i samantekt þeirri, er nú verður horfið að.
Um gamansemi Snorra Sturlusonar í Eddu hans má segja líkt og um
heilagan anda, að hún sé alls staðar nálæg. Yfir stílnum er einhver notalegur
blær, yljaður af þeirri frásagnargleði, sem Snorra er svo eiginleg.
Snorri lýsir vel tilgangi sínum með Eddu, að semja kennslubók í skáld-
skap, þegar hann snemma í Skáldskaparmálum kemst svo að orði:
„En þetta er nú at segja ungum skáldum, þeim er girnast at nema mál skáld-
skapar ok heyja sér orðfjölda með fornum heitum eða girnast þeir at kunna skilja
þat, er hulit er kveðit, þá skili hann þessa bók til fróðleiks og skemmtunar."
Og hann heldur áfram og segir - og svarar þeim, er talið hafa verk hans
afturhvarf til heiðinnar trúar:
„En ekki er at gleyrna eða ósanna svá þessar frásagnir at taka ór skáldskapin-
um fornar kenningar, þær er höfuðskáld hafa sér líka látit. En eigi skulu kristnir
menn trúa á heiðin goð ok eigi á sannindi þessa sagna annan veg en svá sem
hér finnst í upphafi bókar.“
Sigurður Nordal hefur lýst aðferð Snorra snilldarlega í bók sinni um
hann, þar sem hann segir:
„Formáli og umgerð Gylfaginningar eru eins og tvöfaldur skíðgarður, sem
Snorri smíðar um heim goðanna. Þau slá varnagla um skoðanir Snorra sjálfs um
þann veruleika, sem í goðatrúnni sé fólginn. Síðan getur goðalífið átt sér frjálsan
leikvöll innan þessara vébanda, án þess að rekast á eða koma í bága við þær
vísindaskoðanir eða trúarbrögð, sem utan þeirra eru. Nú má Hár segja það
fortakslaust, að Freyr ráði fyrir regni og skini sólar og á hann sé gott að heita
bl árs og friðar, þó að þetta sé hvorki í samræmi við trú né siðu íslendinga á
13. öld. Hitt hefði gert alla frásögnina sundurlausari og áhrifaminni, ef var-
uagli hefði verið sleginn við hvert atriði: Því trúðu menn í heiðnum sið, að Freyr
réði fyrir regni o. s. frv. Formálinn og umgerðin eru í einu gerð til þess að full-
uægja kröfurn kirkjunnar, sagnfræðinnar og listarinnar.
En þegar inn fyrir skíðgarðinn kom, að því, sem var sjálfur tilgangurinn: að
skýra frá hinni fornu goðafræði, var næsta spurningin, hvernig ætti að skipa
efninu/'1)
Ef vér lítum á upphaf formálans, er engu líkara en prestur sé þar að
he'fja prédikun sína:
Almáttigr guð skapaði í upphafi himin ok jörð ok alla þá hluti, er þeim fylgja,
°k síðast rnenn tvá, er ættir eru frá komnar, Adam ok Evu, ok fjölgaðist þeira
kynslóð ok dreifðist um heim allan.
J) Sigurður Nordal: Snorri Sturluson, 2. prentun, Reykjavík 1973, bls. 90.