Andvari - 01.01.2003, Blaðsíða 125
YELENA YERSHOVA
Hinn nýi „gamli“ kveðskapur
Þululjóð 20. aldar og síðmiðaldaþulur1
Inngangur
Á árunum 1904-1905 birti Hulda (Unnur Benediktsdóttir) allmörg Ijóð í
tímaritinu Sumargjöf, m. a. þrjú sem hlutu mesta eftirtekt: „Ljáðu mér
vængi“, „Heyrði ég í hamrinum" og „Segðu það móður minni“. Fljótlega
fengu ljóðin ekki aðeins verðskuldað lof2 heldur einnig nafngiftina „þulur“.
Reyndar hafði þetta nafn fest við þau nokkru áður en þau birtust á prenti, eins
og endurminningar Theodoru Thoroddsen bera vitni um:
Ég minnist þess, að ég leit eitt sinn, sem oftar, inn til Þorsteins [Erlingssonar], það var
skömmu eftir aldamót, settist eins og ég var vön móti honum við skrifstofuborðið hans
og fór að rjála þar við eitt og annað, eins og ég líka var vön. Rak ég þá augu í lítið blað,
sem allt var útskrifað með hendi Þorsteins, en þetta, sem skrifað var, var allt eitt og sama
ljóðið, síðustu ljóðlínumar úrþulunni „Grágæsamóðir". [...]
„Það er stúlkukrakki norðan úr landi, sem ríður svona úr hlaðinu“, sagði Þorsteinn, og
svo las hann mér gullfallegu þuluna „Grágæsamóðir1'.1
Sama nafn notar Þorsteinn Erlingsson stuttu síðar í „Huldupistli“ sínum
þegar hann ber ljóðin þrjú saman við „gömlu þulumar"; hann spyr: „Hvað er
þá svo merkilegt í þessari lausrímuðu þuluT‘ og svarar sjálfum sér m. a. með
þessum orðum: „Það eru gömlu þulumar, en orðnar ungar í annað sinn.“4
Nafngiftin reyndist langlíf. Nokkrum árum eftir þessa atburði, eða árið
1914, birtir Theodora í Skírni nokkur ljóð eftir sjálfa sig sem hún kallar
einnig þulur.5 Ljóðin voru birt undir því yfirskini að þau væru skáldskapur
annarrar konu. Þessar „þulur“ komu út með nokkrum formála þar sem segir
m. a.:
I æsku heyrði ég ósköpin öll af þulum og nam þó nokkuð, og mér er sárt um að gömlu
þulumar glatist, en ekki má feigum forða, og bót er það, að nú virðast góðar horfur á því
að þær muni rísa úr ösku í nýjum og betri búningi. 1 nýprentuðu ljóðakveri eftir Ólöfu
skáldkonu Sigurðardóttur er gullfalleg þula um sumarsólstöður, og fyrir löngu eru land-
fleygarþulur Huldu. En sá er munur þeirra tveggja skálda, að Ólöf kveður sína þulu ein-
göngu frá eigin brjósti, en Hulda hefir á því annað lag. Hún tekur gömlu þulurnar, molar