Andvari - 01.01.2003, Blaðsíða 166

164
ÞORSTEINN ÞORSTEINSSON
ANDVARI
aðir klerkar voru að þjóna Guði [...] og ekki veit ég hvað kom að mér eða
hvort augun brugðust mér, nema ég gat ekki betur séð en að einn klerkanna
væri ekki sem alvarlegastur í bragði við þá athöfn.“ Athöfnin er trúðleikur,
sviðsettur handa ferðamönnum, og fyrirsögn ljóðsins hljómar að lestri þess
loknum sem argasta háð. í þá átt hnígur einnig örlítil breyting sem Sigfús
gerði á setningu sem ég vitnaði í hér á undan, en hún hljóðaði upphaflega:
„Nokkrir illa rakaðir prestar sungu messu ,..“.26
„Ég minntist þess að ég hafði ekki farið til kirkju í tíu ár“: Allt bendir til
að þetta sé ,raunsæisleg‘ athugasemd. Þegar Sigfús var í Písa vorið 1952
voru tíu ár liðin frá því að hann var fermdur.
Ljóðið er Reisebild, ferðamynd. Ekki grallaraleg einsog hjá Heine heldur
launhæðin. En skáldið lokar því vendilega með setningu þar sem háðið er
horfið en í staðinn komin dapurleg athugasemd um forgengileik lífsins: „Ó
forlátarammi hrunins heims, ó brostnu bönd, ó miskunnarlausi tími!“
Prósaljóðin nr. XXI og XXII eru borgarljóð einsog megnið af seinnihluta
ljóðabókarinnai', en hann nefnist „Borgir og strendur“. Bæði eru þau fjarska vel
gerð, og einkum hefur mér lengi þótt hið fyrra eftirminnilegt. Það hljóðar svo:
XXI
Augnaráð borgarinnar voru svo margræð að mig svimaði við að mæta
þeim: - hin undirförulu augnaráð og hin ísmeygilegu, og hin yfirgefnu og
hin ofurseldu, og þau augnaráð sem loguðu í furðulega næringarfrekum eldi
og önnur sem voru að því komin að slokkna, og hin blindu augnaráð, og
þau augnaráð sem allt skynja; og hefði mig aðeins langað til gat ég án efa
greint hin eitruðu augnaráð sem fræðimenn minnast stundum á. En mest
varð mér um að mæta hinum frökku augnaráðum og hinum bljúgu, ég sá
hvað þau eru umkomulaus og hve eðli þeirra er skylt, þau minntu mig á svo
margt og svo margt, þau minntu mig á hin tæru augnaráð sem ég leitaði
lengi nætur en fann ekki.
Ekkert lýsir mönnum einsog augun. Persónur og leikendur eru hér augna-
ráðin sem ljóðmælandi mætir, en staður og tími er stórborg að næturlagi.
Ljóðið er aðeins tvær málsgreinar. Það er flétta svokölluð (gr. ploke), en svo
er það stflbragð kallað þegar eitt orð eða fleiri eru ofin í textabút, endurtekin
aftur og aftur. Ljóðmælandi mætir ellefu augnaráðum í borginni, leitar þeirra
tólftu en finnur ekki. Það að ljóðmælandi talar einungis um augnaráðin er svo
annað stflbragð sem nefnist hluti í stað heildar (gr. synekdokhe).
Ljóðið um ,augnaráðin margræðu4 er að mínum dómi í röð bestu borgar-
ljóða á íslensku. I því er leikur, en um leið djúp og samúðarrík sýn á mann-
lífið. Að inntaki líkist það um margt fyrsta ljóði Handa og orða sem fjallar
um fjölbreytileika lífsins.